Grote Paardenmestcrisis van 1894

In de 19e eeuw was het stedelijke transport van mensen en goederen vrijwel volledig afhankelijk van paardenkracht. Nu lijkt dit principe een stuk veiliger en milieuvriendelijker dan de hedendaagse automaatschappij, maar niets is minder waar. De enorme aantallen paarden in de Westerse steden zorgden namelijk voor nog veel grotere problemen, waaronder ziektes, verkeersdoden, geluidsoverlast, en het ergste van allemaal: een gigantisch overschot aan mest.

De overlast die wordt veroorzaakt door het stedelijk verkeer is geen modern probleem. Al in de oudheid werd Julius Caesar geconfronteerd met klachten van Romeinse burgers over frustrerende verkeersopstoppingen, te smalle straten en veel te lawaaiige wagons. Deze problemen namen alleen nog maar verder toe in de 19e eeuw, toen een periode van verstedelijking en bevolkingstoename resulteerde in een gigantische groei van de Westerse steden. Zo steeg het aantal inwoners van New York van 79.216 in het jaar 1800 tot maar liefst 3.437.202 in 1900.

Paardenvervoer

Veruit het merendeel van deze 3,4 miljoen New Yorkers was voor hun dagelijkse bestaan afhankelijk van het paardenvervoer. Zo transporteerden de handelaren hun goederen vaak per paard-en-wagen en lieten vele burgers en arbeiders zich met paardenbussen en paardentaxi’s naar het werk vervoeren. Deze sterke afhankelijkheid van dieren bracht echter ook grote problemen met zich mee. Zo ging een aanzienlijk deel van de jaarlijkse oogst op aan het voeren van alle paarden en veroorzaakten het voortdurende gehinnik en het gekletter van ijzeren hoeven op stenen straten veel geluidsoverlast.

Problemen

Een nog veel groter probleem was het hoge aantal verkeersslachtoffers. In de drukte van de stad hadden de paarden namelijk nogal eens de neiging om te bijten of te trappen, met als gevolg dat het aantal doden per verkeersgebruiker in 1900 ruim 75 procent hoger lag dan vandaag de dag. Daarnaast was ook het sterftecijfer onder de trekdieren zelf aanzienlijk. Gemiddeld ging een stadspaard maar drie jaar mee, met als gevolg dat er in New York op straat dagelijks 41 paarden het leven lieten. De straatvegers lieten deze lijken vervolgens bewust nog enkele dagen liggen langs de kant van de weg. Dan gingen de paarden alvast een beetje rotten, waardoor ze beter te versnijden waren.

Mestoverschot

De stank van rottende paardenlijken zal menig New Yorker uit de 19e eeuw echter nooit zijn opgevallen, want de allesoverheersende geur op straat was toch die van paardenuitwerpselen. Ieder stadspaard liet elke dag minstens 1 liter urine en tussen de 7 en 15 kilo mest achter, wat met een paardenpopulatie van 100.000 in New York resulteerde in een dagelijkse vervuiling van 100.000 liter paardenurine en ongeveer 1.2 miljoen kilo paardenstront.

In de vroege dagen van het dierentransport was dit overigens niet zo’n probleem, want toen konden de steden hun mestoverschot simpelweg doorverkopen aan de boeren. Met de toename van het aantal stadspaarden in de late 19e eeuw was de prijs van mest echter volledig ingestort, met als gevolg dat de stadsschoonmakers hun uitwerpselen aan de straatstenen niet meer kwijt konden.

Grote Paardenmestcrisis

De meeste Westerse steden zagen zich daarom genoodzaakt de paardenpoep te dumpen op de verlaten kavels in de stad, met als gevolg dat het straatbeeld van Londen al snel werd ontsierd door 9 meter hoge mesthopen. Een journalist van de The Times of London sprak in 1894 zelfs van de ‘Grote Paardenmestcrisis’ en voorspelde dat, als men op dezelfde manier door zou gaan, alle straten van Londen binnen 50 jaar bedolven zouden zijn onder 3 meter dikke laag paardenmest. Zijn collega’s in Manhattan deden een soortgelijke prognose en schreven over wegen die ‘letterlijk bevloerd [waren] met een dampende bruine substantie die een geur voortbracht die reikte tot in de hemelen’.

In 1898 was de paniek zelfs zo groot dat er een tiendaagse internationale conferentie werd belegd om de wereldwijde Paardenmestcrisis aan te pakken. De afgevaardigden kwamen echter al snel tot de conclusie dat het probleem te omvangrijk was en daarom simpelweg niet opgelost kon worden. Na drie dagen werd de conferentie afgebroken.

De doemvoorspellingen van de journalisten kwamen echter niet uit, want binnen enkele decennia loste de crisis zichzelf op. Met de opkomst van de auto maakten de uitwerpselen in rap tempo plaats voor uitlaatgassen en was iedereen de Paardenmestcrisis van 1894 al weer snel vergeten.

Paardenmestcrisis fake news?

Klopt het verhaal van de Grote Paardenmestcrisis wel? Heeft de paardenmestcrisis echt bestaan? Daarover wordt getwijfeld. De bron van de term 'paardenmestcrisis' komt van historicus Stephen Davies die in 2004 een artikel schreef over "The Great Horse-Manure Crisis of 1894". Het artikel van Davies geeft echter geen verwijzing bij het citaat van The Times of London, waarin wordt voorspeld dat Londen begraven zou worden onder een meters dikke laag paardenmest. Hoewel het artikel van Davies sinds 2004 veelvuldig geciteerd is, is een auteur van het geciteerde artikel uit 1894 nog niet gevonden. Ook niet door The Times zelf. Daardoor wordt het verhaal van Davies door critici resoluut naar het rijk der fabelen verwezen. Anderzijds is wel na te gaan dat er tienduizenden door paarden getrokken voertuigen door de straten van de grote westerse steden reden, met alle gevolgen van dien. Het aantal verkeersongelukken was toen al enorm en dat zo veel paarden een enorme hoeveelheid mest produceerden, lijkt evident. Foto's en dagboekaantekeningen onderschrijven dat de straten van grote steden daadwerklijk stonken naar paardenpoep. Maar of er daadwerkelijk paniek was, en wat er tijdens cde conferentie in 1898 precies besproken werd, blijft onduidelijk. 

Desondanks wordt het verhaal van Davies wel gebruikt als leerschool voor managers, planners en andere beleidsmakers, om zich vooral niet blind te staren op schijnbaar onmogelijke problemen.