Het bloedbad van Locri, of de ‘wedstrijd in schurkerij’

Rooftochten, verkrachtingen en afranselingen. Verminking, marteling en moord. Livius omschreef het gedrag van de Carthaagse en Romeinse troepen in de stad Locri als een ‘wedstrijd in schurkerij’. En dat terwijl juist de Romeinen hun best deden zich te presenteren als betrouwbare en beschaafde bondgenoot. Groot was dan ook de schaamte toen de misstanden uit het zuiden in Rome bekend werden. Wat gebeurde er precies in Locri? 

De Tweede Punische Oorlog

In 205 voor Christus liep de Tweede Punische Oorlog (218-201) langzamerhand op z’n einde. Waar de Carthagers in eerste instantie overwinning na overwinning behaalden en steden in Italië op grote schaal overliepen naar Hannibal, waren nu de Romeinen aan de winnende hand. Hannibal bezat alleen nog het zuiden van Italië, Brutium. Spanje was volledig verloren gegaan voor Carthago, terwijl Scipio Africanus, dé rijzende ster aan het Romeinse firmament, in Sicilië een invasie van Afrika voorbereidde. Ondanks dat durfden de Romeinen een directe confrontatie met Hannibal niet aan. Zij verkozen ervoor hem op te sluiten in het zuiden en zijn gebied langzaam in te perken.

De inname van Locri

Een nieuwe mogelijkheid hiertoe diende zich aan toen een aantal inwoners van Locri buiten de stad door de Romeinen gevangen genomen werd. De stad had zich al jaren geleden bij de Carthagers aangesloten maar zoals in bijna alle steden waren er aanhangers van beide partijen te vinden. Samen met bannelingen in de steden Rhegium en Messana beraamden zij een plan om Locri in handen te krijgen. Zij kregen hierbij hulp van Scipio Africanus en zijn onderbevelhebber Quintus Pleminius. De operatie was succesvol en Locri werd weer ‘Romeins’. 

Pleminius versus de tribunen

Scipio executeerde de leiders van de pro-Carthaagse factie in de stad en voer terug naar Messana. De leiding liet hij over aan zijn onderbevelhebber maar er was ook een groep soldaten in de stad die onder andere officiers (krijgstribunen) vielen. Pleminius en zijn troepen waren volgens de Romeinse schrijver Livius als bezetter nog erger dan de Carthagers waren geweest. Ze vielen vrouwen lastig en plunderden ongegeneerd de huizen van Locriërs. Toen de krijgstribunen soldaten van Pleminius dwongen een gestolen zilveren drinkbeker terug te geven, liep dit uit op een vechtpartij, waarbij de soldaten van de onderbevelhebber het onderspit delfden. Een woedende Pleminius liet de tribunen vervolgens uitkleden en afranselen. De soldaten die loyaal waren aan de tribunen gingen vervolgens Pleminius te lijf en hakten zijn neus en oren eraf. 

De gruweldaden van Pleminius

Scipio kreeg al gauw lucht van de ontwikkelingen in de stad en voer opnieuw naar Locri. Opmerkelijk genoeg oordeelde hij dat Pleminius onschuldig was en liet hij de tribunen in ketenen afvoeren naar Rome. Wellicht vreesde hij zelf in verband gebracht te worden met de misstanden als hij zijn eigen onderbevelhebber zou veroordelen. In ieder geval vergiste hij zich als hij dacht dat de kous hiermee af was. Na zijn vertrek martelde Pleminius de tribunen dood en gooide hun lichamen over de stadsmuur. Diverse burgers die hij verdacht van ‘klikken’ bij Scipio moesten het eveneens ontgelden. 

Pleminius gearresteerd, Scipio gaat vrijuit

Gezanten uit Locri vertelden aan de senaat in Rome dat de Romeinse soldaten nog erger waren dan de Carthagers. De senaat stuurden vervolgens een commissie naar het zuiden om de zaak te onderzoeken. Pleminius werd in de boeien geslagen en naar Rome gestuurd, hoewel hij overleed voordat het tot een rechtszaak kwam. 

Scipio daarentegen overtuigde de commissie dat hij niet verantwoordelijk was voor de misstanden. De zaak was niet het einde van zijn carrière, iets wat veel rivalen van hem in Rome ongetwijfeld hoopten. Vier jaar later zou het juist Scipio Africanus zijn die de oorlog tegen Carthago beëindigde. 

Bronnen:

• Livius, Ab Urbe Condita
• Scullard, H.H. (1930) Scipio Africanus in the Second Punic War. (Cambridge University Press)

Afbeeldingen:

• Scipio spreekt soldaten toe. Fontana-Werkstatt, Urbino um 1540-1540. By User:FA2010 (Own work) [Public domain], via Wikimedia Commons
• Straat van Messina. By edited by M.Minderhoud (own work based on PD map) [Public domain or Public domain], via Wikimedia Commons