Het verband tussen de groothertog van Luxemburg en het Huis Oranje-Nassau

In april 2019 werd bekendgemaakt dat groothertog Jean van Luxemburg is overleden. Hij regeerde over Luxemburg van 1964 tot hij de troon overdroeg aan zijn zoon Henri in 2000. Henri is net als zijn vader lid van het Huis van Nassau-Weilburg. Maar hoe is het koninklijke huis van Luxemburg eigenlijk verbonden aan Het Huis Oranje-Nassau?

Willem I: groothertog van Luxemburg

Na het Congres van Wenen dat van 1814 tot de zomer van 1815 duurde, werd Luxemburg bij de Duitse bond gevoegd. Onder Willem I werd het hertogdom Luxemburg, dat eerder onderdeel was van het Franse ‘’Département des Forêts’’, een Groothertogdom en onderdeel van het Koninkrijk der Nederlanden. Willem I regeerde over het Groothertogdom alsof het zijn achttiende provincie was. Nu was Willem I naast koning der Nederlanden ook de groothertog van Luxemburg.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

De Belgische Revolutie

De Nederlandse wetten golden nu ook in Luxemburg en op scholen werd de Nederlandse taal geleerd. Oorspronkelijk ging de Luxemburgse bevolking hier niet tegenin. Het fiscaal beleid van het Nederlandse regime zorgde echter wel voor ontevredenheid onder de bevolking. In 1830 kwamen de zuidelijke Nederlanden in opstand en eisten zij hun onafhankelijkheid van Nederland. Een groot deel van de Luxemburgse bevolking vertrok voor de onafhankelijkheidsoorlog naar Brussel om zich aan te sluiten bij België.

Luxemburg verdeeld

Op 4 oktober 1830 riepen de Zuidelijke Nederlanden hun onafhankelijkheid uit. Luxemburg-stad bleef onder het gezag van Nederland, dankzij de bescherming van het Pruisisch garnizoen dat daar gelegerd was en koning Willem I bleef steunen. De rest van het land viel nu onder het Koninkrijk België. Willem I verzette zich tegen deze verdeling tot 19 april 1839. Het verdrag van Londen legde de verdeling van Luxemburg definitief vast. Enkel het oostelijke deel bleef onderdeel van het Koninkrijk der Nederlanden en de Duitse bond. De rest vormde zich tot een provincie van België. Nederland en Luxemburg deelden niet langer een grens.

Willem II

Gedesillusioneerd over het verloop van de Belgische Revolutie droeg Willem I in 1840 de troon over aan zijn zoon Willem II. Hiermee werd Willem II net als zijn vader niet enkel koning der Nederlanden, maar ook groothertog van Luxemburg. Willem II voerde nieuwe wetten in en Luxemburg werd steeds onafhankelijker. Sinds de verdeling van Luxemburg raakte het Groothertogdom echter in grote economische problemen. Daarom maakte Willem II het Groothertogdom in 1842 onderdeel van de de Duitse Zollverein.

Luxemburg wordt onafhankelijker

Het Groothertogdom vormde door de jaren heen een eigen identiteit als autonome staat. Taal zou een belangrijke rol spelen in deze ontwikkeling. De bevolking van het Groothertogdom sprak na de afscheiding voornamelijk Duits. In 1843 werd er een wet ingevoerd die het leren van zowel Duits als Frans in het onderwijs verplicht maakte. De bevolking sprak onderling echter het dialect ‘’Lëtzebuerger Däitsch’’, oftwel Luxemburgs Duits. In 1859 werd het lied ‘’Mir wëlle bleiwe wat mir sinn’’ geschreven om te vieren dat Luxemburg haar eerste internationale spoorweg kreeg. Het lied werd een nationaal motto voor de bevolking van Luxemburg om hun onafhankelijkheid te vieren. Langzamerhand ging het steeds beter met de economie van het Groothertogdom, dankzij hun lidmaatschap bij de Duitse Zollverein en de handel via het spoorwegnetwerk.

Oprichting Regeringsraad van Luxemburg

Na het revolutiejaar van 1848 begon Willem II te vrezen voor zijn positie als koning. Andere vorsten waren al afgezet en het was om deze reden dat Willem II zichzelf in 1848 plotseling als liberaal verklaarde. Dit leidde onder andere tot een een nieuwe grondwet voor Luxemburg en de oprichting van de Regeringsraad van Luxemburg. In 1849 overleed Willem II en nam zijn zoon Willem III de troon over.

Luxemburg officieel onafhankelijk

In 1866 veroorzaakte de Oostenrijks-Pruisische Oorlog de opheffing van de Duitse bond. Het territorium van Pruisen groeide en Frankrijk wilde deze groei compenseren door Luxemburg op te eisen. Napoleon III stelde groothertog Willem III voor om Luxemburg aan Frankrijk te geven voor vijf miljoen franken. Willem III aanvaardde dit voorstel, maar Pruisen verzette zich ertegen. Het garnizoen van Pruisen bevond zich namelijk nog steeds in Vesting Luxemburg. Om deze crisis op te lossen verzamelden de grootmachten zich in Londen en sloten zij het Tweede Verdrag van Londen in 1867. Luxemburg werd officieel als een neutrale, onafhankelijke staat verklaard.

De dynastie Nassau-Weilburg

Willem III regeerde nog over het Groothertogdom Luxemburg tot zijn dood in 1890. Hierna kreeg luxemburg zijn eigen dynastie. Willem III had namelijk geen mannelijke nakomelingen. Zijn dochter Wilhelmina zou koningin worden van Nederland, maar vrouwen kwamen niet in aanmerking voor de troonopvolging van Luxemburg. De dynastie van van Oranje-Nassau in Luxemburg kwam hiermee tot een einde.
De troon ging naar een andere tak van de familie Nassau. Adolf van Nassau werd in 1890 de opvolger van de troon en de dynastie Nassau-Weilburg regeert sindsdien over Luxemburg. Adolf werd opgevolgd door zijn zoon Willem IV. Na de dood van Willem IV van Luxemburg werd de wet omtrent de troonsopvolging alsnog aangepast, omdat hij enkel dochters had. Zijn dochter Maria Adelheid werd zo in 1912 de eerste groothertogin van Luxemburg.

Maria Adelheid trad af in 1919 omdat zij te sympathiek was tegenover de Duitsers tijdens de Eerste Wereldoorlog. De monarchie hield echter stand nadat Maria Adelheids zus Charlotte haar opvolgde. Charlotte trouwde in 1919 met Felix van Bourbon-Parma, een direct afstammeling van Lodewijk XIV van Frankrijk. In 1964 abdiceerde Charlotte en werd zij opgevolgd door haar zoon Jean (Jan). Jean van Luxemburg regeerde tot 2000, toen hij abdiceerde zodat zijn zoon Henri (Hendrik) hem kon opvolgen. De dynastie Nassau-Weilburg regeert nog steeds en heeft naast zijn banden met de Nederlandse koninklijke familie en de familie Bourbon-Parma, ook banden met België. Jean trouwde namelijk op 9 april 1953 met prinses Josephine Charlotte, dochter van koning Leopold III van België.