Migratie en bevolkingsgroei: Een Nederlandse traditie

Vandaag, 21 maart 2016, is de dag dat Nederland een nieuwe mijlpaal bereikt:  er wonen 17 miljoen mensen in ons land. Eerder werd al bekend dat de kans groter is dat een vluchteling de 17 miljoenste inwoner zal zijn dan een nieuwgeboren kind. Als je naar de ontstaansgeschiedenis van Nederland kijkt is dit scenario misschien wel toepasselijk. Nederland kent immers een lange traditie van het opnemen van allerlei migranten.

Door de geschiedenis heen zijn er enorme verschillen in bevolkingsgroei waar te nemen. De Engelse demograaf Thomas Robert Malthus (1766-1834) legde als eerste een verband tussen demografie en economische ontwikkeling. Hij stelde dat zodra men meer geld tot zijn beschikking had, eerder geneigd was meer kinderen te nemen. Daarnaast zag hij oorlogen en epidemieën als zogenaamde positieve checks wanneer de bevolking te snel toenam. Lees hier uitgebreid over de theorieën van Malthus.

Limiet aan bevolkingsgroei

Zonder de positieve checks van Malthus was er tijdens de Middeleeuwen evenzogoed een limiet aan de bevolkingsgroei. De voedselproductie was nog niet zo omvangrijk, ondanks dat de meeste mensen boer waren. In deze tijd betekende té veel mensen simpelweg voedselschaarste, waardoor de bevolking vanzelf weer afnam. De productie steeg pas naar ongekende hoogtes tijdens de industriële revolutie aan het einde van de 18e eeuw. In Nederland kwam deze zelfs pas laat in de 19e eeuw op gang.

Migratie

Een hoge bevolkingsgroei was tijdens de 19e eeuw dan ook gewoonlijk een gevolg van migratie. Door de eeuwen heen stond de Republiek der Nederlanden bekend om het grote aantal migranten dat er kwam wonen. Een goed voorbeeld hiervan is toen de Republiek in 1581 Filips II niet langer accepteerde als hun vorst. Deze beslissing zorgde er namelijk voor dat Nederland niet langer alleen een land voor katholieken was. Met dit besluit transformeerden de Noordelijke Nederlanden in een veilige haven voor de niet-katholieke christenen. Maar liefst 150.000 van hen maakten de oversteek vanuit de Zuidelijke Nederlanden.

Import van handelskennis

De handelskennis en contacten waar deze migranten over beschikten droeg bij aan de machtige positie die de Republiek wist te vergaren. Van de ervaring die zij meebrachten hadden Nederlandse handelaren namelijk veel profijt. Hetzelfde gold voor een kleinere groep Portugees Joodse migranten die in Nederland een toevluchtsoord zagen. Na de inname van het laatste moslim bolwerk Granada in 1492. Spanje en Portugal vervolgden in deze periode alle niet-katholieken.

Groeiende welvaart

Gedurende de 19e en 20e eeuw nam bovendien de levensverwachting van de groeiende bevolking toe, door een combinatie van ontwikkelingen in de gezondheidszorg en in de mechanische industrie (die zware arbeid van de mens overnam). Deze ontwikkeling vond voornamelijk plaats in West-Europa. Andere landen liepen hierin achter. Dit grote verschil in welvaart leidde daarom tot een golf van economische migratie.

Nieuwe migratiegolf

De welvaart in Nederland zorgde voor een afname in bevolkingsgroei. Meer vrouwen gingen werken, het voorkomen van geboortes door bijvoorbeeld de pil en abortus werd steeds meer geaccepteerd. Al met al werd een grote familie minder het ideaalbeeld van de Nederlander. Laag geschoolde arbeiders, die in het eigen land geen kans zagen om hun families te onderhouden, kwamen in de jaren ‘60 in grote getalen naar Nederland, waar een tekort aan was ontstaan. Veel migranten uit Zuid-Europa, Noord-Afrika en Turkije dachten in eerste instantie aan een kort verblijf, maar kregen uiteindelijk de kans hier een echt leven te starten. Door deze goedkope arbeidskrachten heeft Nederland zijn economische groei weten te behouden. Denk bijvoorbeeld aan alle arbeidskracht die in de havens van Rotterdam nodig was. Als je kijkt naar wereldwijde migratie is het na deze periode betrekkelijk rustig gebleven in Nederland. De vraag naar werkkrachten daalde dan ook sterk. De meeste migratie vond de laatste dertig jaar plaats naar Amerika en naar het Midden-Oosten, waar de rijke olielanden heel veel werknemers hebben geïmporteerd.

Politieke vluchtelingen

De migratie die in 2016 plaatsvindt heeft politieke redenen. Vluchtelingen zijn al eerder naar Nederland gekomen door geweld in het eigen land. Tijdens de Koude Oorlog kwamen er bijvoorbeeld veel Hongaren, nadat de vraag naar meer democratie in het moederland niet door de Sovjets werd beantwoord.

Voortzetting van de traditie

Het aantal vluchtelingen is in 2016 veel groter. De crisissituatie in Syrië heeft hier het meeste aan bij gedragen. Wat belangrijk is om in het achterhoofd te houden is dat migratie een fenomeen is dat voor veel verandering en veel spanning zorgt in positieve en negatieve zin. Het is in ieder geval een duidelijke voortzetting van de Nederlandse traditie dat de 17 miljoenste inwoner waarschijnlijk een migrant zal zijn.