Natuurkundige Stephen Hawking overleden

Woensdag 14 maart 2018 overleed de wereldberoemde Britse natuurkundige Stephen Hawking. Hij werd 76 jaar. Op 75-jarige leeftijd werd Hawking in een interview met de BBC gevraagd wat hij zelf zijn grootste nalatenschap vond. Hawking’s antwoord luidde: "De ontdekking dat zwarte gaten niet geheel zwart zijn". Naast zijn wetenschappelijke prestaties was hij voor mensen wereldwijd ook een groot inspiratiebron door zijn strijd tegen de ziekte ALS en door zijn kritische blik over de toekomst van de menselijke soort.

Medisch wonder

Hawking werd in 1963, op 21-jarige leeftijd, gediagnosticeerd met Amyotrofe laterale sclerose (ALS). Hawking werd toen verteld dat hij nog zo’n twee jaar te leven had. ALS is een zeldzame neurologische ziekte waarbij de motorische zenuwcellen afsterven. Het afsterven leidt tot krachtsverlies, verlamming en uiteindelijk tot de dood door verlamming van ademhalingsspieren. Meestal hebben mensen met ALS zo’n drie à vijf jaar te leven. Het afstervingsproces van de cellen bleek bij Hawking veel langzamer te gaan, hij leefde na zijn diagnose nog voor meer dan vijftig jaar.

Zwarte gaten zijn niet geheel zwart

De meeste ALS-patiënten moeten vaak al snel hun baan opgeven omdat ze lichamelijk niet meer in staat zijn het werk te blijven doen. Hawking had geluk dat de ziekte niet echt een groot obstakel was voor zijn carrière; hij kon doorgaan met zijn studies in de theoretische natuurkunde. Hawking wilde in zijn studies de eigenschappen van zwarte gaten in relatie brengen met zowel kwantumtheorieën als de wetten van de zwaartekracht. In 1974 slaagde zijn poging. Hawking deed de baanbrekende ontdekking dat zwarte gaten sub-atomische deeltjes uitzenden als gevolg van kwantumeffecten. Wetenschappers dachten voorheen dat de immense zwaartekracht van een zwart gat de uitzending van straling onmogelijk maakte: een zwart gat werd gedacht als volledig zwart. De ontdekking van de ‘Hawking radiatie’ bewees het tegendeel.

Toekomst van de mensheid

Hawking was positief over de toekomst van verdere ontdekkingen in de wetenschap. Hawking’s droom was dat er uiteindelijk een ultieme theorie opgesteld zou worden die alle wetenschappelijke theorieën met elkaar zou verenigen. Hawking dacht echter minder rooskleurig over de toekomst van de menselijke soort. Hij zag allerlei mogelijkheden voor het ontstaan van een wereldwijde ramp, in de vorm van bijvoorbeeld een nucleaire oorlog, een hardnekkig virus of een klimaatramp. In 2006 stelde Hawking op het internet de vraag: hoe kan de menselijke soort voortleven voor nog eens honderd jaar in een wereld die in politieke, sociale en klimatologische chaos verkeert? Met zijn publieke vraag wilde hij mensen bewust maken van mogelijke toekomstige gevaren. In juni 2017 sprak Hawking opnieuw publiekelijk zijn zorgen uit over het klimaat als reactie op Trump’s besluit om zich terug te trekken uit de het klimaatakkoord van Parijs. Hawking beweerde dat deze actie ertoe zou kunnen leiden dat de klimaatverandering het punt gaat bereiken waarbij de opwarming van de aarde niet meer terug te keren is.

Contact met aliëns

Hawking zag naast een klimaatramp of een nucleaire oorlog ook nog andere gevaren voor de toekomst van de mensheid. In 2010 waarschuwde Hawking voor mogelijke gevolgen van contact met buitenaardse wezens. Gezien de grootte van het universum dacht Hawking dat het zeer waarschijnlijk is dat buitenaardse wezens bestaan. Contact met deze wezens kunnen we volgens hem echter beter vermijden. Hij vergeleek het contact met aliëns met de ontdekking van Amerika door Columbus in 1492. Net als wat de Portugezen deden bij de ontdekking van de Nieuwe Wereld, zouden aliëns hoogstwaarschijnlijk de aarde volledig leegplunderen en de oorspronkelijke bewoners in ellende brengen, zo redeneerde Hawking. Het lijkt erop dat Hawking in de jaren erna van mening is veranderd. Ondanks zijn doemgedachtes van vijf jaar eerder was Hawking in 2015 medeoprichter van Breakthrough Initiatives, een tienjarige zoektocht naar intelligent buitenaards leven.

Kunstmatige intelligentie

Naast een klimaatramp, een nucleaire oorlog of contact met aliëns zag Hawking nog een beer op de weg: kunstmatige intelligente. In september 2014 deed hij de uitspraak “De ontwikkeling van volledige kunstmatige intelligentie zou het einde van de menselijke soort kunnen beteken”. Mensen zijn gelimiteerd door biologische evolutie en zouden het niet winnen van de sneller evoluerende machines, zo redeneerde Hawking. In januari 2015 stelde hij samen met groep deskundigen op het gebied van kunstmatige intelligente, o.a. Elon Musk, een open brief op: ‘Research Priorities for Robust and Beneficial Artificial Intelligence: An Open Letter’. Hier deed de groep een oproep tot meer onderzoek naar de sociale impact van kunstmatige intelligentie. Er moest volgens de deskundigen aandacht komen voor de vraag hoe de maatschappij voordeel kan halen uit kunstmatige intelligente en hoe veiligheidsrisico’s kunnen worden vermeden.

Niet bang voor de dood

“Ik ben niet bang voor de dood, maar ik heb geen haast om te sterven. Ik heb zoveel dat ik eerst wil doen”. Hawking’s levenseinde werd inderdaad heel wat jaren uitgesteld en in die jaren heeft hij ontzettend veel betekend binnen de wetenschap. Ook maakte hij ons bewuster van de gevaren van de toekomst. Hawking was zeer serieus over veel onderwerpen, maar zijn ijzersterke gevoel voor humor kwam ook in zijn uitspraken naar voren. “Het leven zou tragisch zijn als het niet grappig was”, aldus Hawking.