Nederlandse spion in de Koude Oorlog
Een medewerker van Buitenlandse Zaken werd er in 2012 van verdacht jarenlang gevoelige informatie te hebben doorgespeeld aan de Russen. Hij zou onder andere persoonlijke informatie over de geaardheid van medewerkers van het ministerie hebben doorgegeven en hiermee 90.000 euro hebben verdiend. Ook in de jaren ’80 spioneerde een Nederlandse student voor de Russen.
In de Koude Oorlog werd door zowel het Russische kamp als het Amerikaanse kamp veel gebruik gemaakt van spionage. Om het werk van Sovjetspionnen in Nederland te verhinderen, werd in 1949 de Nederlandse Binnenlandse VeiligheidsDienst (BVD) opgericht. De dienst hield zich bezig met de dreiging vanuit de Sovjet-Unie, maar ook met mogelijke dreiging vanuit Nederland. De Communistische Partij Nederland (CPN) werd altijd goed in de gaten gehouden door de BVD.
CPN en de Sovjet-Unie
Medewerkers van de BVD werden bijvoorbeeld lid van deze partij en probeerden tweedracht te zaaien binnen de CPN om deze te ontwrichten. De BVD deed dit omdat de CPN in 1949 nog had aangegeven de Sovjet-Unie te ondersteunen wanneer deze eventueel Nederland binnen zou vallen. Ondertussen werden ook de activiteiten van inlichtingendiensten vanuit andere Sovjetlanden in de gaten gehouden. Er waren in Nederland dan ook verschillende spionnen voor communistische inlichtingendiensten actief.
Joeri en de Stasi
Bijvoorbeeld de Nederlandse filosofiestudent Joeri, die politiek actief was bij de CPN. Hij verwierf vanaf 1983 tot 1986 in opdracht van Stasi-medewerkers inlichtingen over onder andere Nederlandse defensiewerkzaamheden. Dit was voor de Stasi interessant omdat de NAVO verschillende bases in Nederland had. Zo fotografeerde Joeri militaire depots in Vriezenveen en in de buurt van Woensdrecht, waar NAVO-kruisraketten opgeslagen zouden worden.
Joeri’s ontmaskering
Joeri had verschillende Oost-Duitse opdrachtgevers. Ze spraken minstens elke maand in het geheim af in een warenhuis en daar kreeg Joeri zijn opdracht en een envelop met contant geld mee. Het ging meestal om slechts 150 gulden. In 1984 werd de eerste opdrachtgever van Joeri vervangen, omdat hij door had dat hij met Joeri door de BVD gefotografeerd was in een park. Toch werd toen besloten om Joeri als spion aan te houden. In 1986 werd ook Joeri ontmaskerd door de BVD. Medewerkers van de veiligheidsdienst stopten voor zijn huis, lieten hem instappen in een auto en vertelden hem dat ze wisten van zijn activiteiten voor de Stasi. Hevig geschrokken meldde Joeri dit aan zijn informant. Hij wist zich wel uit de situatie te redden omdat hij een aantal smoezen klaar had tegenover de BVD. Daarna vernietigde hij al het materiaal waaruit bleek dat hij banden had met de Stasi. Daarom besloot de Stasi om te stoppen met Joeri als spion.
Stasi-archieven
Hierna is Joeri aanvankelijk in Nederland blijven wonen en communist gebleven. De val van de Muur kwam als een schok voor hem en in 1999 vertrok hij naar Thailand om boeddhist te worden. Na 2005 is niets meer van hem vernomen. De reconstructie van het verhaal van Joeri is gemaakt door Beatrice De Graaf. Zij is hoogleraar conflict en veiligheid in historisch perspectief in Den Haag. Ze baseerde zich vooral op het Rozenholzarchief, één van de weinige Stasi-dossiers over buitenlandse spionage die nog bestaat en openbaar is.
Meer spionage-affaires.
Het is niet bekend hoeveel Nederlanders er tijdens de Koude Oorlog voor de Russen spioneerden. Het aantal wordt geschat op enkele tientallen. Maar ook na het einde van de Koude Oorlog werd er nog volop gespioneerd. In 2012 werd Nederlandse medewerker van het Ministerie van Buitenlandse zaken verdacht van spionage voor de Russen en in 2018 meldde de Nederlandse MIVD dat de veiligheidsdienst een grote hackpoging van Russische spionnen had onderschept. Andersom wordt er ook gespioneerd. In augustus 2020 claimde Rusland dat er in de auto van een Russische diplomaat Nederlandse volgapparatuur was aangetroffen.
