Prostitutie in Utrecht tijdens de 18e eeuw

De prostitutieboten aan het Utrechtse Zandpad worden op initiatief van de gemeente gesloten, omdat er sprake zou zijn van mensenhandel. Prostitutie bestaat al eeuwenlang in Utrecht. Eén van de opvallendste periodes in die geschiedenis is die van de Vrede van Utrecht in 1713. Tientallen, veelal getrouwde, diplomaten genoten toen van de diensten van de dames van lichte zeden.

De Vrede van Utrecht was in 1713 een groot vredescongres dat een einde moest maken aan de diplomatieke conflicten rondom de Spaanse Successieoorlog van 1701 tot 1714. De Spaanse koning Karel II was in november 1700 zonder nageslacht gestorven, waardoor de Spaanse troon voor het grijpen lag. Zowel de Franse koning Lodewijk XIV als de Duitse keizer Leopold I maakten aanspraak op de Spaanse gebieden, maar zij kwamen er via diplomatiek overleg niet uit. In 1701 begon daardoor de Spaanse Successieoorlog om te bepalen wie de opvolger van Karel II werd. De oorlog bood echter geen oplossing en vanaf 29 januari 1712 kwamen daarom ongeveer 50 diplomaten uit heel Europa bijeen in Utrecht voor vredesbesprekingen.

‘Amoureuze en pikante geschiedenis’

Dat de deelnemers aan het congres zich niet alleen bezig hielden met onderhandeling is al in 1713 door de Utrechtse leraar Augustinus Freschot beschreven in zijn boek Histoire amoureuse & badine du congres & de la ville d’Utrecht. Ter gelegenheid van het 300-jarig jubileum van de Vrede van Utrecht is het boek uitgebracht in een Nederlandse vertaling, waardoor ook de seksuele uitspattingen van de diplomaten weer onder de aandacht zijn gekomen.

Leestips-Boek

Terugkeer van prostitutie in Utrecht

Waar het bestuur van Utrecht eerder nog de prostitutie uit de stad had weten te verbannen, keerde het in 1712 gewoon weer terug. De bestuurders zagen in dat er tijdens het congres genoeg te verdienen viel met het ‘onzedelijk vermaak’. Freschot beschreef het in zijn boek tenslotte maar al te duidelijk: “van de buitenlandse diplomaten was ‘er geen enkele zo bejaard dat de leeftijd hem het bedrijven van de liefde zou beletten”.

Losbandigheid van diplomaten

De losbandigheid van vrijwel alle diplomaten, inclusief de gezant van de paus, leverde de Utrechtse bordelen enorme klandizie op. In een liedje uit 1712 riepen de Utrechtse prostituees hun collega’s uit andere Hollandse steden op naar Utrecht te komen, omdat zij de drukte niet meer aankonden. Zelfs een vroege vorm van plastische chirurgie kwam er aan te pas om de vrouwen zo mooi mogelijk te houden. Geheel in de stijl van Freschot werd het één en ander metaforisch beschreven: “Enkele handige kunstgrepen van de barbier en het veinzen van wat natuurlijke kuisheid volstaan altijd om weer als fonkelnieuw aan te prijzen wat op de draad versleten was”.

Condoom in de 18e eeuw

Door de vele ‘onkuise’ contacten van de diplomaten was het risico op geslachtsziektes en ongewenste buitenechtelijke kinderen hoog. De verkoop van een vroege variant van het condoom bood daarvoor een goede oplossing: “Het bestaat uit een aantal hele fijne omhulsels of blazen, die men om het instrument van plezier wikkelt en die effectiever zijn dan wanneer ze van ijzer waren en het in staat stellen het gevaar te trotseren in de vesting waar het zich verbergt”.

Prostitutie na de Vrede van Utrecht

Na het einde van het congres en de ondertekening van de Vrede van Utrecht op 11 april 1713 werden pogingen ondernomen de prostitutie in de stad opnieuw aan banden te leggen. Dat lukte echter nooit helemaal. Vooral aan de randen van de stad bleven bordelen en herbergen plaatsen waar de Utrechtse mannen zich met dames van lichte zeden konden vermaken. Ook nu heeft de gemeente Utrecht een poging ondernomen de prostitutie in de stad aan banden te leggen. De boten aan het Zandpad waar de prostitutie plaatsvond zijn gesloten, omdat er sprake zou zijn van mensenhandel.