Ragnar Lodbrok – Als held geen broekie

Volgens de Scandinavische legendes werd Europa meer dan 1000 jaar geleden onveilig gemaakt door een krijger die van Ierland tot Rusland gevreesd werd: Ragnar Lodbrok, oftewel Ragnar Harige Broek – laat het maar aan de Vikingen over om leuke namen voor hun helden te bedenken. De bijnaam Loðbrók (Noorse spelling) is afkomstig van het in teer gedoopte bont dat hij droeg om zich te beschermen tegen het giftige serpent dat hij moest verslaan om de hand van zijn tweede vrouw te winnen. Wat weten we van deze held?

Nauwelijks historisch

Als ster van de serie Vikings geniet Ragnar Lodbrok wel enige bekendheid onder het grote publiek, maar in de geschiedenisboeken zal je hem niet snel tegenkomen. De held uit de Noorse saga’s was waarschijnlijk gebaseerd op een aantal historische figuren; Vikingleiders die in de negende en tiende eeuw Europa onveilig maakten. Vanzelfsprekend zijn de verhalen flink aangedikt met verzinsels. In eerste instantie werd door historici aangenomen dat de saga’s uit Scandinavië bewijs waren voor een verleden vergelijkbaar met dat van de Grieken en Romeinen. De verhalen dienden echter vooral ter vermaak en als genealogische verhandelingen.

De saga’s rondom Ragnar Lodbrok verschillen nogal als het aankomt op de precieze levensloop van de held, maar volgens de delen die met elkaar overeenkomen zou Ragnar de zoon zijn geweest van de Scandinavische koning Sigurd Ring. Hij zou getrouwd zijn met de schildmaagd Lagertha, maar ook met Thóra Borgarhjǫrtr. Om de hand van die laatste te winnen, moest hij een giftige slang verslaan. Om te voorkomen dat de slang hem in zijn benen zou bijten, gebruikte Ragnar speciale kleding van in teer gedoopte huiden. Daarmee zou hij zijn bijnaam Lodbrok verdiend hebben. Na Thóra trouwde Ragnar nog een keer: met Aslaug een eenvoudig meisje, dat met haar verschijning en intellect Ragnars hart veroverde. Uit dat laatste huwelijk zouden de meesten van Ragnars beroemde zonen voortkomen.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Kuil met slangen

Gedurende zijn leven zou Ragnar grote delen van Scandinavië hebben veroverd uit eigen naam, of om een van zijn zonen op de troon te zetten. Ook zou Ragnar naar Engeland zijn gevaren om daar roem en rijkdom te vergaren. Volgens de legende kwam Ragnar daar aan zijn einde, toen koning Aella hem in een kuil met slangen gooide. Ragnar’s zonen Halfdan, Ubba en Ivar de Beenloze vielen vervolgens Engeland binnen om wraak te nemen. Die drie zonen van Ragnar worden genoemd in de bronnen (Annalen van Ulster) en waarschijnlijk wel hebben bestaan, vielen vervolgens Engeland binnen om wraak te nemen. 

Zonen van Ragnar

Het geneaolgische belang van de verhalen rondom Ragnar Lodbrok, blijkt uit het feit dat veel historische personen, personen die dus wel degelijk hebben bestaan, worden gelinkt aan de legendarische Ragnar. Aangezien de Vikingen talloze roof- en verovertochten gehouden hebben, is het niet moeilijk voor te stellen hoe makkelijk het was verzonnen verhalen met werkelijke gebeurtenissen te vermengen. Zo zou Vikingleider Ivar Ragnarsson, in Engeland bekend als Ivar de Beenloze, die in de negende eeuw York veroverde, een zoon van Ragnar zijn geweest. Ook andere invloedrijke Vikingleiders, die in de negende eeuw door Europa trokken, worden als zoon van Ragnar genoemd, waaronder Halfdan en Ubbe, die samen met Ivar Ragnarsson York veroverden worden genoemd in de Annalen van Ulster. Ook de meer legendarische Bjǫrn Járnsíða (in het Engels bekend als Björn Ironside) die genoemd wordt als een van de legendarische koningen van Zweden en ook aan de kusten van de Middellandse Zee actief zou zijn geweest. 

Genealogie en bindmiddel

In latere tijden zag men de saga’s in IJsland, waar de meeste legendes geschreven werden, niet als pure fantasie. Met name de genealogie was van belang. Voorname IJslandse families konden zich er in de twaalfde en dertiende eeuw op beroepen nazaten te zijn van Ragnar Lodbrok. Dit leverde niet alleen prestige op, maar voorzag hen ook van een heldhaftig voorbeeld om na te volgen. Voor de samenleving als geheel was het een bindmiddel; een gedeeld verleden en een breder en glorieuzer perspectief op hun eigen leven en gemeenschap.

Heeft Ragnar Lodbrok echt bestaan?

Of Ragnar Lodbrok echt bestaan heeft, is nauwelijks te zeggen. In veel Scandinavische bronnen lopen mythe en werkelijkheid door elkaar. Een complicerende factor daarbij is dat veel verhalen die zich rondom de negende-eeuwse Ragnar afspelen, pas in de twaalfde of dertiende eeuw zijn opgeschreven. Iets dat geldt voor veel verhalen uit de Viking-periode. Dat wil niet zeggen dat de verhalen rondom Ragnar Lodbrok pure fictie zijn. In een aantal negende-eeuwse Frankische bronnen word ook een Ragnar genoemd. Deze Ragnar zou betrokken zijn geweest bij plundertochten op de Seine en zou in de tweede helft van de negende eeuw steden als Rouen en Parijs hebben belegerd.