Reformatie, definitieve scheuring binnen de Rooms-katholieke Kerk

 In de 16e eeuw was de Rooms-Katholieke Kerk niet gediend van hervormingen, wat resulteerde in de Reformatie.

Luthers 95 stellingen

Op 31 oktober 1517 hangt Maarten Luther 95 stellingen aan de Slotkerk in het Duitse Wittenberg. Met deze stellingen uitte Luther zijn onvrede over de aflatenhandel van bisschop Johann Tetzel. Bij aankoop van een aflaat werden alle zonden van de koper vergeven. De bevolking verwachtte dat het geld goed besteed zou worden, bijvoorbeeld aan de armenzorg. De Rooms-Katholieke Kerk gebruikte het echter voor andere doeleinden, zoals het bouwen van nieuwe kerken met veel pracht en praal.

Luther zag dit als machtsmisbruik. Hij pleitte voor hervormingen die de situatie moesten verbeteren. Dit wordt ook wel gezien als het begin van de Reformatie. De 95 stellingen en Luthers ideeën over de kerk verspreidden zich snel door heel Europa. De uitvinding van de boekdrukkunst droeg daar aan bij. Luthers ideeën sloegen aan: de zelfverrijking van de kerk werd niet langer door iedereen geaccepteerd.

De Frans-Zwitserse theoloog Johannes Calvijn begon zich vanaf 1534 ook te ontwikkelen als pionier in de strijd tegen de misstanden binnen de kerk. Hij schreef verschillende verhandelingen over hoe de kerk te werk moest gaan volgens hem en ook hij pleitte voor hervormingen, maar ging daarin nog verder dan Luther.

Contrareformatie

Op het Concilie van Trente (1545-1563) besloot de Rooms-Katholieke Kerk tot een tegenaanval: de Contrareformatie. Het kerkgenootschap voerde hervormingen door om zo een einde te maken aan de misstanden. Daarnaast versterkte de kerk zijn invloed op het onderwijs, verspreidde geloofspropaganda en bestreed het protestantisme.

Leestips-Boeken

Gevolgen reformatie

Het protestantisme was inmiddels wijd verspreid en kreeg steeds meer aanhang. Keizer van het Heilige Roomse Rijk Karel V wilde de eenheid binnen zijn rijk, dat een groot deel van Europa bestreek, behouden en verzette zich tegen de nieuwe geloofsstroming. Ook andere landen in Europa, zoals Frankrijk, kregen te maken met de gevolgen van de opkomst van het protestantisme. In 1562 brak een lange periode van godsdienstoorlogen aan tussen de katholieken en de protestanten (hugenoten).

Denemarken, Noorwegen en Zweden werden protestants. Ook in Schotland, Engeland, Zwitserland en Nederland had het protestantisme veel aanhang. In de Nederlanden was het in 1568 een van de redenen voor het uitbreken van de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648), waarbij de protestanten in de Noordelijke Nederlanden in opstand kwamen tegen het bewind van de Spaanse overheerser Filips II, die alleen het katholieke geloof in zijn gebieden toestond.

Beeldenstorm

Op 10 augustus 1566 preekte de protestant Sebastiaan Matte in het Vlaamse dorp Steenvoorde, waarna de toeschouwers alle kloosters en kerken in het dorp vernielden. Deze Beeldenstorm verspreidde zich vervolgens naar zuidwest Vlaanderen. Daarna trok de boze menigte door de Nederlanden en werden er kerken vernield in onder andere Amsterdam en ’s-Hertogenbosch. Protestanten werden in de 16e eeuw op grote schaal vervolgd en onderdrukt in de gebieden waar de vorst de stroming niet tolereerde. In deze periode hadden de Nederlanden te kampen met een economische crisis en mislukte oogsten, wat bijdroeg aan het uitbreken van deze volkswoede.

Definitieve scheuring

De Reformatie was een feit. Er was sprake van een definitieve scheuring binnen de kerk; het katholicisme was niet langer de enige manier van geloven binnen het Christendom. Paus Franciscus pleit nu voor hervormingen, maar daarin blijven sommige onderwerpen onbespreekbaar. Zo blijft het standpunt van de Rooms-katholieke Kerk op het gebied van abortus en uitsluiting van vrouwen van het priesterambt ongewijzigd.