Rembrandt aan de Universiteit Leiden

In het archief van de Universiteit Leiden is een document ontdekt dat meer licht werpt op de studietijd van de beroemde Nederlandse schilder Rembrandt van Rijn. Lange tijd namen historici aan dat Rembrandt maar zeer kort op de Universiteit heeft doorgebracht. Deze nieuwe ontdekking schetst echter een ander beeld.

Jeugd Rembrandt

Rembrandt Harmenszoon van Rijn werd in 1606 geboren te Leiden, in een redelijk welgestelde familie. Hij was de zoon van de molenaar Harmen Gerritszoon van Rijn en de bakkersdochter Neeltgen Willemsdochter van Zuytbrouck. Na de lagere school ging Rembrandt naar de Latijnse school. Wie deze opleiding afrondde, schreef zich vervolgens gewoonlijk in bij een universiteit.

Aanmelding Universiteit

Het is bekend dat Rembrandt zich 20 mei 1620 inschreef aan de Universiteit Leiden. Dit is te lezen in het volumen inscriptionum van 1618 tot 1631, het boek waarin alle inschrijvingen van studenten aan de universiteit uit deze periode geregistreerd staan. Hierin staat te lezen dat Rembrandt veertien jaar was toen hij zich inschreef bij de universiteit. Daarnaast vermeldt het boek dat de toekomstige schilder letteren wenste te studeren en dat hij nog bij zijn ouders woonde. 

Slechte student?

Lange tijd werd gedacht dat Rembrandt een slechte student was. Meerdere historici gingen ervan uit dat Rembrandt slechts korte tijd aan de universiteit studeerde en ook niet consequent de colleges volgde. Maar waarom zou hij zich bij een universiteit aanmelden om vervolgens alleen maar te spijbelen? De verklaring hiervoor was tot voor kort dat Rembrandt wilde profiteren van de voordelen die een inschrijving bij een universiteit met zich meebracht. Studenten waren namelijk vrijgesteld van bepaalde belastingen en hoefden niet in dienst bij de schutterij.

Rembrandt zou meer geïnteresseerd zijn in schilderen en al op zijn vijftiende aan zijn schilderscarrière zijn begonnen. In een korte biografie in Beschrijvinge der Stadt Leyden uit 1641 beschrijft Jan Janszoon Orlens hoe Rembrandt op eigen verzoek de universiteit verliet om bij een schilder in de leer te gaan. Wanneer dit gebeurde staat niet beschreven.

Nieuwe vondst 

Onderzoekers van Universiteit Leiden hebben nu een nieuwe bron gevonden over Rembrandt zijn tijd aan de universiteit. Studenten waren verplicht zich elk jaar opnieuw in te schrijven in recensielijsten. Deze lijsten van de periode 1608 tot en met 1649 ontbreken, enkel de recensielijst van 1622 is nog aanwezig in de bibliotheek van de universiteit. In deze recensielijst is een nieuwe ontdekking gedaan. Rembrandt staat namelijk ook in deze lijst nog ingeschreven als student. Rembrandt staat als ‘Rembrandus’ genoteerd, met een doorgestreepte leeftijd van ‘14’ met een ‘15’ er achter genoteerd. Verder vermeldt de lijst wederom dat Rembrandt bij zijn ouders woonde.

Deze herinschrijving betekent dat Rembrandt ten minste twee jaar gestudeerd heeft aan de Universiteit Leiden. Natuurlijk betekent dit niet automatisch dat de Hollandse Meester een ijverige student was. Wel kan er nu niet langer gezegd worden dat Rembrandt nooit echt naar de universiteit is gegaan, of dat hij gelijk weer is vertrokken. De vondst maakt de recensielijst volgens de Leidse onderzoekers het één na oudste document dat direct betrekking heeft op Rembrandt.

Bronnen:

• Universiteitleiden.nl: Document ontdekt over Leidse studietijd Rembrandt.  
• Volkskrant.nl: Document ontdekt in archief Leidse Universiteit: Rembrandt studeerde langer in Leiden dan gedacht
• Britannica.com: Rembrandt van Rijn

Afbeelding: 

• Het Rijksmuseum: Zelfportret van Rembrandt van Rijn, ca. 1628. Objectnummer: SK-A-4691