Stripreeks rond de Vrede van Utrecht

‘Utrecht thuis, altijd moeilijk’, zegt één van de personages in de nieuwe stripserie die maandelijks online wordt gepubliceerd vanwege het 300-jarig jubileum van de Vrede van Utrecht. Het personage doelt hiermee op het feit dat dit vredesakkoord de ondergang van de Nederlandse republiek als absolute grootmacht bezegelde. De Vrede van Utrecht werd in 1713 getekend om de Spaanse Successieoorlog (1701-1714) te bezegelen.

De Spaanse Successieoorlog brak uit na de dood van de Spaanse koning Karel II. Deze laatste Habsburg-koning van Spanje stierf kinderloos, maar had Filips V, de kleinzoon van de Franse Zonnekoning Lodewijk XIV, aangewezen als zijn opvolger. Groot-Brittannië, de Nederlandse Republiek en het Heilige Roomse Rijk waren echter tegen deze opvolging, omdat een Spanje onder de Bourbon-koningen van Frankrijk de machtsbalans in Europa definitief zou verstoren.

Grote Alliantie

Zij bundelden dan ook hun krachten in de ‘Grote Alliantie’ en verklaarden het Spanje van Filips V en Frankrijk de oorlog. De Spaanse Successieoorlog ontpopte zich daarna tot een bloedig conflict dat dertien jaar duurde. De belangrijkste strijdtonelen lagen in Frankrijk, de Spaanse Nederlanden en Italië, al werd er ook fel gevochten in de Noord-Amerikaanse koloniën van de Britten en de Fransen. Het conflict werd uiteindelijk besloten door de Vrede van Utrecht, waarbij de Bourbons moesten beloven dat zij Spanje en Frankrijk nooit samen zouden voegen tot één gebied. Spanje moest daarnaast verschillende gebieden afstaan aan Groot-Brittannië en de Habsburgers.

Onderhandelingen in Utrecht

De onderhandelingen voor deze vrede werden grotendeels in Utrecht gevoerd. Deze stad in de Nederlandse Republiek was gekozen omdat alle strijdende partijen konden leven met deze locatie. De Britten vonden Nederland een goede locatie omdat het één van hun bondgenoten was, terwijl de Fransen zich herinnerden hoe snel de stad zich had overgegeven aan de troepen van Lodewijk XIV in het Rampjaar 1672. Utrecht werd daarom vanaf 29 januari 1712 het toneel van de onderhandelingen tussen gezanten van de Grote Alliantie en de afgevaardigden van de Fransen.

Huizen

De rijk uitgedoste gezanten maakten een grote indruk op de inwoners van de stad. De afgevaardigden huurden als onderkomen een groot aantal huizen in het centrum van de stad tegen enorme prijzen. De gegoede eigenaars van de huizen brachten hun tijd door in hun buitenhuizen of andere panden in de stad. Daarnaast werden er vaak enorme feesten gegeven door de afgevaardigden. Legendarisch werd bijvoorbeeld het feest dat de Portugese ambassadeur in zijn woning aan de Kromme Nieuwegracht gaf en dat drie dagen duurde.

Het Maliebaan incident

De onderhandelingen verliepen in eerste instantie echter stroef, omdat beide partijen zich erg druk maakten over het belang van ceremoniële protocollen, zoals wie als eerste de onderhandelingsruimte mocht betreden en wie zijn koets vooraan neer mocht zetten. Daarnaast kwam het regelmatig tot conflicten tussen de partijen. Zo brak op 18 augustus 1712 een knokpartij uit op de Maliebaan tussen het gevolg van de Franse gezant Menager en de Nederlandse graaf van Rechteren, heer van Almelo. De Nederlanders vielen de Fransen aan, nadat de Franse lakeien spottende opmerkingen hadden gemaakt over de Nederlandse nederlaag in de Slag bij Denain op 24 juli 1712. Deze verwikkelingen in Utrecht zijn zo goed bewaard gebleven omdat zij allemaal zijn vastgelegd door Nicolaas Chevalier, een Franse Hugenoot die zich in 1685 in Utrecht had gevestigd.

Vrede van Utrecht

In oktober 1712 waren de onderhandelingen in Utrecht zo goed als vast gelopen en werd de meeste vooruitgang geboekt in achterkamertjes in Londen en Parijs. De Vrede van Utrecht werd uiteindelijk op 11 april 1713 ondertekend door de strijdende partijen. De grote verliezer van de onderhandelingen was uiteindelijk de Republiek, die na de oorlog achterbleef met een enorme staatsschuld en het monopolie op de slavenhandel met de Spaanse koloniën kwijtraakte. Na de Vrede van Utrecht verloor de Republiek definitief haar status als grootmacht, of zoals een Franse gezant zo treffend verwoordde dat de gezanten “de vous, chez vous, sans vous” (‘over jullie, bij jullie, zonder jullie’) onderhandelden.

De Vrede van Utrecht is volgend jaar precies 300 jaar geleden, een jubileum dat met een uitgebreid programma gevierd wordt. Zo bestaat er inmiddels al een digitale stripserie over de onderhandelingen en verschijnt er in 2013 ook nog een stripboek van dezelfde reeks. Het initiatief wordt verzorgd door tekenaars van 'De Inktpot' in nauwe samenwerking met het Utrechts Archief.