Transgender: van de oudheid tot nu

Van genderneutrale kleding in de rekken tot een ‘x’ in je paspoort, het idee van ‘gender’ is de afgelopen jaren een onderwerp van hevige discussies geweest. De maatschappij wordt steeds opener tegenover het concept van gender en de acceptatie van transgender personen. Tegelijkertijd zijn er nog veel mensen die de openstelling van gender te ver vinden gaan en een moderne ‘uitvinding’ vinden. Transgender personen hebben echter een lange geschiedenis, die verder teruggaat dan men vaak denkt.

De manier waarop wij transgender personen vandaag de dag zien, is niet hoe zij altijd gezien werden. Tijdens de Oudheid werden mensen die probeerden de geslachten te overbruggen, gekoppeld aan wijsheid. Mensen die beschikten over de traditionele man/vrouw genderrollen, werden juist gekoppeld aan het tegenovergestelde. In de Oudheid waren er ook priesters van de Sumerische godin Inanna die zich noch als man noch als vrouw identificeerden, zij stonden bekend als Gala. Het concept van transgender zijn bestond dus niet alleen al in de Oudheid, maar werd toentertijd zelfs redelijk geaccepteerd.

In de Romeinse cultuur werden transgender personen alleen geaccepteerd als zij lid van de heersende klasse waren of als het samenviel met de agenda van leiders en generaals. Rond het jaar 60 trouwde Keizer Nero met een slavenjongen, Sporus. Hij had hem laten castreren (wat in die tijd aangenomen werd als het belangrijkste mechanisme van geslachtsverandering) en gaf hem vrouwenkleding. Vanaf dat moment ging Sporus mee als keizerin aan de zijde van keizer Nero naar belangrijke gelegenheden.

‘Mukhannathun’

In het Midden Oosten werden mannen die vrouw wilden zijn in deze tijd geaccepteerd. Onder de naam ‘Mukhannathun’ konden zij relaties onderhouden met zowel mannen als vrouwen. Later werd besloten dat alle ‘Mukhannathun’ gecastreerd moesten worden. Transgender personen die de prostitutie ingingen of het criminele pad opgingen, werden in het Midden Oosten wel veracht.

Transgender leiders

Er bestonden ook enkele, voor in die tijd, transgender personen die heersten in de geschiedenis. Koning Ashurbanipal van Assyrië bracht in de 7e eeuw v. Chr. veel tijd door in vrouwenkleding, wat later misbruikt werd als reden om hem omver te werpen. Ook droeg de koning van Nigeria, Nzinga, die regeerde van 1624-1653, vaak gender-overschrijdende kleding. Het schijnt dat hij hierdoor verschillende militaire veldslagen won. Het is niet met zekerheid te zeggen of deze invloedrijke figuren daadwerkelijk transgender waren, omdat je slechts gender-overschrijdend kleden niet per se betekent dat je ook transgender bent, maar het is wel opmerkelijk voor die periode.

Le Roman de Silence

In de overwegend patriarchale Middeleeuwse maatschappij werden transgender personen verafschuwd. Er zijn echter wel voorbeelden van verhalen uit de Middeleeuwen, zowel fictief als non-fictief, die een bepaalde openheid voor het idee van transgender zijn laten doorschemeren. Zoals in het Franse verhaal uit de 13e eeuw, Le Roman de Silence. Silence wordt als een vrouw geboren, maar leeft als een man om het land van de vader te kunnen erven. Silence wordt opgevoed om een ridder te worden en wordt voortdurend geprezen als de 'beste man in Engeland'. Al snel voelt de gepersonifieerde Nature zich bedrogen omdat ze Silence mooier heeft gemaakt dan 'duizend van de mooiste meisjes', maar niemand erkent Silence als vrouwelijk. Er ontstaat een heel komisch debat tussen Nature en Nurture over het geslacht van Silence, wat aanleiding geeft tot Reden om de discussie te stoppen en uiteindelijk kiest zij voor Nurture - Silence is als man grootgebracht en zou een man moeten blijven.

Molly huizen

In de 18e eeuw waren er ‘molly huizen’ in Engeland, wat bordelen waren voor ‘verwijfde homoseksuelen’. Deze ‘molly huizen’ staan bekend om hun ‘verkleedpartijtjes’ waar mannen zich even vrouw konden voelen. De huizen waren algemeen bekend in de 18e eeuw. In deze eeuw werd Charlotte Clarke de eerste openlijke transgender en lesbische bekendheid. Zij publiceerde een boek over haar leven. Dit boek zou onze definitie van transgender voor een belangrijk deel gaan bepalen.

Zo zijn er in de daarop volgende decennia steeds meer gevallen van mensen die openlijk transgender zijn. In 1917 werd Dr. Alan L. Hart, in samenwerking met psychiater Dr. Joshua Gilbert, de eerste gedocumenteerde transman in de Verenigde Staten die een behandeling onderging om zijn leven als man te leven. De beroemdste Amerikaanse transgender persoon in die tijd was Christine Jorgensen, die in 1952 een geslachtsveranderingsoperatie onderging.  Ze kreeg echter geen huwelijksvergunning in 1959 toen ze probeerde met een man te trouwen, en haar verloofde verloor zijn baan toen zijn verloving met Christine bekend werd.

Stonewall-rellen

Tijdens de bekende Stonewall Riots was één van de belangrijkste activisten transgender. Marsha P. Johnson, een zwarte vrouwelijke transgender, was de eerste persoon die een baksteen naar de politie gooide toen de rellen begonnen. Dit wordt gezien als het keerpunt in de strijd voor LHBT-rechten.

Weinig bekend

Waarschijnlijk is de geschiedenis van transgender personen veel breder dan hier geschetst kan worden. Je ziet vaak dat de ‘grote mannen’ de geschiedenis schreven. Academische studies naar de rol van vrouwen in de geschiedenis kwamen pas op in de jaren ’70, zoals “Gender: A Useful Category of Historical Analysis” van Joan Scott uit 1986, waarin zij bepleit dat historici het concept "gender" moeten gaan gebruiken in de geschiedschrijving. De geschiedenis van transgender personen wordt vooralsnog vaak buiten beschouwing gelaten, maar LHBT-geschiedenis begint wel steeds meer op te komen in de moderne vakliteratuur. Zo publiceerde de gerenomeerde historicus van de universiteit van Princeton Regina Kunzel in 2018 het monumentale overzichtsessay “The Power of Queer History” in de American Historical Review. 

In de geschiedenis is er echter weinig bekend over transgender personen, tenzij zij in de invloedsfeer van de ‘grote mannen’ fungeerden. Het concept van transgender zijn bestaat al wel eeuwenlang, waardoor je het geen modern fenomeen kunt noemen.

Leestip:

Sekse – Een begripsgeschiedenis
Redactie: Myriam Everard en Ulla Jansz  
Uitgeverij: Verloren
ISBN: 9789087047573
Winkelprijs: €23,-Bestel Sekse - Een begripsgeschiedenis