Van Fosburyflop tot Olympisch vuur

In de themamaand ‘Uitvindingen’ zullen wij elk weekend een overzichtsartikel publiceren met daarin vijf leuke, handige of eigenaardige uitvindingen. Dit kan variëren van didgeridoo tot fornuis en van klapschaats tot zeep. Kortom: voor ieder wat wils. Deze week richten wij ons op uitvindingen die de sportwereld veranderden.

Fosburyflop

Dick Fosbury was een Amerikaanse atleet en hoogspringer uit Oregon. Op 20 oktober 1968 verbaasde hij de wereld met zijn sprong van 2.24 meter op de Olympische Spelen in Mexico, een Amerikaans en Olympisch record. Hij introduceerde een geheel nieuwe techniek waarbij hij in een horizontale houding eerst met zijn hoofd en daarna met de rest van zijn lichaam over de balk sprong, hierbij zijn gezicht en buik naar de lucht gedraaid. Hoewel Fosbury zich niet kwalificeerde voor de Olympische Spelen in 1972, namen veel hoogspringers zijn techniek over. In 1992 werd hij opgenomen in de Amerikaanse Olympische Hall of Fame. Er bestond al lange tijd onenigheid over de veiligheid van de sprong, maar uiteindelijk werd de Fosburyflop wereldwijd aangenomen als de standaard springtechniek voor hoogspringers.

Klapschaats

Dan nu een oer-Hollandse uitvinding: de klapschaats. In 1978 startte Gerrit Jan van Ingen Schenau van de Vrije Universiteit van Amsterdam aan een onderzoek dat uiteindelijk leidde tot de ontwikkeling van de klapschaats. In 1985 werden er voor het eerst geheime experimenten met de nieuwe schaats gedaan op de Jaap Edenbaan in Amsterdam. Door het klapmechanisme stond een schaatser bij de afzet langer in contact met het ijs en werden de beenspieren efficiënter gebruikt. Hierdoor kon er een stuk harder geschaatst worden dan met de vaste ijzers. Hoewel dus in 1985 al werd bewezen dat de schaats harder schaatsen mogelijk maakte, kwam de internationale doorbraak pas in 1997. Tonny de Jong werd Europees Kampioen op de klapschaats. Op de Spelen in Nagano in 1998 verbeterde Gianni Romme het wereldrecord op de 10 kilometer met vijftien seconden. Gerrit Jan van Ingen Schenau overleed datzelfde jaar en had met zijn klapschaats op dat moment voor 46 wereldrecords gezorgd.

Instant Replay

De instant replay werd in 1963 bedacht door de Amerikaan Tony Verna. Voor die tijd werden sportwedstrijden op televisie volledig live uitgezonden. De camera was daardoor altijd gefocust op de actie en registreerde niet wat daar allemaal omheen gebeurde. In 1955 zonden Canadese televisieproducten voor het eerst een herhaling uit, maar er zat nog steeds veel tijd tussen de actie en de herhaling ervan. De komst van de videoband in 1956 maakte het proces makkelijker;  herhalingen konden in de rust uitgezonden worden. Het bleef echter een lastig proces, omdat de monteurs in korte tijd de beste momenten op de lange rollen videoband moesten opzoeken en aan elkaar moesten monteren. Tony Verna slaagde er in 1963 in door middel van piepjes op het geluidsdeel van de band de belangrijke delen te markeren en de band snel terug te spoelen terwijl de opnames doorliepen. De recorder woog nog steeds zeshonderd kilo, maar Verna kreeg het voor elkaar het enorme ding in zijn regisseurshokje in het Municipal Stadium in Philadelphia te laten plaatsen. Op 7 december werd in dat stadion een American Football wedstrijd gespeeld tussen de teams van het leger en de marine. Hoewel de recorder was beschadigd tijdens de verhuizing, kreeg Verna in het laatste kwartier van de wedstrijd toch beeld. De eerste herhaling op televisie was een feit toen een speler van het legerteam na een schijnbeweging een touchdown scoorde.

Haaienpak

Hoewel haaien en zwemmers op het eerste gezicht niet bepaald de beste vrienden lijken, leren zij wel veel van elkaar. Dit ondervonden we tijdens de Olympische Spelen van 2004 en 2008 met de komst van de zogenaamde haaienvinnenpakken. Zwembroekenproducent Speedo was op de Olympische Spelen van 2000 in Sydney de eerste die het haaienvinnenpak, FastSkin genaamd, introduceerde. Naar het voorbeeld van de huid van een haai werd een pak ontwikkeld dat voor minder weerstand zorgde in het water. Dit pak werd in 2004 verfijnd met groeven die luchtbelletjes vasthielden, waardoor de weerstand verder verminderde. Tijdens de Olympische Spelen van 2008 lanceerde Speedo zijn nieuwe Lazer Racer zwempak. Tijdens het toernooi werden 108 wereldrecords gezwommen en won Michael Phelps acht keer goud. Toen in 2009 de records opnieuw gebroken werden door de nieuwe pakken van een rubberachtig materiaal, greep de internationale zwemfederatie (FINA) in. De nieuwe pakken werden vanaf 2010 verboden en zwemkleding moest voortaan van textiel zijn. Bij mannen mocht het pak voortaan niet meer boven de navel of onder de knie komen, bij vrouwen niet boven de schouders of onder de knie.

Olympisch vuur

De Olympische Spelen werden in het oude Griekenland gehouden ter eren van de oppergod Zeus. Het vuur werd in deze tijd als iets heiligs beschouwd en werd daarom tijdens de Spelen aangestoken. Hierna raakte de Olympische Spelen echter in diskrediet door de Romeinen, die het als iets heidens zagen. Hiermee verdween ook het Olympisch vuur van het toneel. In de negentiende eeuw ontstond het idee om het toernooi nieuw leven in te blazen en in 1896 werden in Athene dan ook de eerste moderne Olympische Spelen gehouden. Het duurde nog even voordat ook het Olympisch vuur weer werd geïntroduceerd. Tijdens de Olympische Spelen in Amsterdam in 1928 werd in het Olympisch stadion voor het eerst weer een vuur aangestoken. De vlam werd echter pas doormiddel van een estafette vervoerd tijdens de Spelen van 1936 in Berlijn. Hier werd door Adolf Hitler bedacht dat het vuur ontstoken diende te worden in Olympia, op de plaats waar de oude tempel van Hera stond. Zo wilde hij de vergelijking tussen het klassieke Griekenland en zijn Duitse Derde Rijk benadrukken. Door het naziverleden vonden in de decennia hierna af en toe verstoringen van en protesten tegen de ceremonie plaats.