Vijf vrouwelijke voorlopers uit de geschiedenis

8 maart is internationale vrouwendag. Tegenwoordig kijken we misschien niet meer gek op van een vrouwelijke schilder, nobelprijswinnaar of arts. Maar het duurde een tijd voordat vrouwen deze dingen konden bereiken. Daarom kijken wij terug naar wat vrouwelijke voorlopers uit de geschiedenis. 

Eerste vrouwelijke meesterschilder

Judith Leyster is de bekendste vrouwelijke schilder van de Nederlandse Gouden Eeuw. Nadat de Haarlemse schilder in 1633 was toegetreden tot het Sint-Lucasgilde in Haarlem kreeg zij de titel ‘’meesterschilder’’. Na haar dood in 1660 werd haar werk vergeten, en pas weer herontdekt aan het eind van de negentiende eeuw. Dit wil niet zeggen dat haar werk niet bewonderd werd in haar tijd. Schrijvers en dichters als Theodorus Schrevelius omschreven Leyster als exceptioneel. 

Leyster begon haar eigen schilderswinkel en mocht daarnaast leerlingen opleiden. Het schilderij ‘’De Serenade’’ werd vaak aan de Nederlandse meesterschilder Frans Hals toegeschreven, maar was in werkelijkheid door Leyster gemaakt. Dit laat verder zien hoe exceptioneel Leysters werk was. Als een vrouw in een schilderswereld vol mannen had Leyster zich naar de top gewerkt.

Eerste vrouwelijke dirigent

Frieda Belinfante werd geboren in 1904 als de dochter van een Joodse pianist en muziekschooleigenaar. In de jaren twintig speelde zij als eerste celliste bij de Haarlemsche Orkest Vereeniging. Dit was het begin van een indrukwekkende muzikale carrière voor Belifante. Ze werd in 1935 dirigent bij een kinderkoor. Daarna leidde zij het vrouwenkoor en het Sweelinck-orkest van de Gemeentelijke Universiteit in Amsterdam. In 1938 trad zij op met haar eigen orkest in het Concertgebouw te Amsterdam. Belifante won hier als enige vrouwelijke deelnemer een dirigentenconcours.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog sloot Belifante zich als half-Joodse aan bij het verzet. Na de oorlog emigreerde zij naar de Verenigde Staten, waar zij de eerste professionele vrouwelijke dirigent ter wereld werd. Haar orkest werd opgeheven in 1962, zij vermoedde dat dit aan haar lesbische geaardheid lag. Maar Belifante liet dit haar niet tegenzitten. Ze ging lesgeven en bleef een vooruitstrevende vrouw tot haar dood in 1995.

Eerste vrouw die de nobelprijs won

De Poolse Marie Curie werd geboren als Marie Salomea Sklodowska op 7 november 1867. Marie bleek al van jonge leeftijd begaafd te zijn. In 1891 volgde zij haar zus naar Parijs, om scheikunde, natuurkunde en wiskunde te studeren. Twee jaar later slaagde ze als de beste van haar klas voor natuurkunde. Na het behalen van haar graad voor wiskunde mocht zij van haar natuurkundedocent Gabriel Lippmann onderzoek doen naar magnetisme. Natuurkundige Pierre Curie hielp bij het onderzoek, en de twee trouwden een jaar later in 1895. 

Marie onderzocht uraniumstraling, waardoor zij een soortgelijke straling van Thorium ontdekte. Zij noemde deze ‘’radioactiviteit’’. Na deze vondst verscheen er in 1903 Marie’s proefschrift ‘’ Recherches sur les Substances Radioactive’’. Dit was het eerste proefschrift in de natuurkunde dat door een vrouw was geschreven. In hetzelfde jaar won Marie samen met haar man de Nobelprijs voor natuurkunde. Hiermee werd Marie de eerste vrouwelijke hoogleraar aan de Sorbonne. Acht jaar later ontving Curie opnieuw de Nobelprijs, dit keer voor scheikunde. 

Eerste Wimbledonwinnares

De Engelse Maud Edith Eleanor Watson werd geboren op 9 oktober 1864. Ze begon mee te doen met tenniswedstrijden vanaf 1881, het jaar dat de ‘’Ladies’ open events’’ in Engeland werden geïntroduceerd. Watson bleek een groot talent te zijn. Op haar zestiende stond ze tijdens de finale van een toernooi van de Edgbaston Cricket and Lawn Tennis Club, tegenover haar zeven jaar oudere zus Lilian Watson. Maud won het toernooi van haar zus. Daarna won Watson het Ierse Kampioenschap in 1884. In hetzelfde jaar deed Watson met dertien andere vrouwen mee aan het Wimbledon toernooi. Dit was het eerste jaar dat vrouwen mee mochten doen aan het toernooi, sinds de oprichting in 1977. Op haar negentiende won Watson het toernooi, na opnieuw tegenover haar zus in de finale te hebben gestaan. 

Het Wimbledontoernooi in 1885 zorgde opnieuw voor een overwinning voor de tennister. Hier versloeg zij Blanch Bingley. Ditzelfde jaar won ze opnieuw de Ierse Kampioenschappen. Zelfs na haar pols verstuikt te hebben won Watson nog een wedstrijd. Deze keer tijdens het Edgebaston toernooi in juni 1889. Watson won het dubbelspel, het gemengd dubbelspel en het enkelspel voor gehandicapten.

Eerste officiële vrouwelijke studente en arts

Aletta Jacobs werd geboren op 9 februari 1854 in Sappermeer. De jonge Aletta wist van jongs af aan al dat ze arts wilde worden. Een vriend van haar vader raadde haar aan het apothekersexamen af te leggen, waar ze voor slaagde in 1870. Jacobs bleef echter vastberaden arts te worden. Ze schreef in 1872 een brief naar minister-president Thorbecke met het verzoek om toegelaten te worden tot de Rijksuniversiteit Groningen. Datzelfde jaar begon Jacobs met haar studie medicijnen aan de universiteit. Hiermee was Jacobs de eerste officiële vrouwelijke student en ook de eerste vrouw die afstudeerde. Na haar afstuderen in 1878 werd zij de eerste vrouwelijke arts in Nederland. Om als arts te werken in een ziekenhuis vertrok Jacobs echter naar Londen, sinds zij dit niet in Nederland kon. 

Naast haar carrière als arts begon Jacobs zich vanaf de twintigste eeuw in te zetten voor het vrouwenkiesrecht. Ze streefde ernaar om op de kieslijst geplaatst te worden voor de gemeente Amsterdam. Toentertijd stond er in de wet dat ‘’Nederlanders’’ en ‘’ingezetenen’’ dit konden. Nadat haar verzoek drie keer werd afgewezen werd de wet verandert. Deze keer stond er expliciet dat alleen mannen verkiesbaar waren. Jacobs werd in 1903 voorzitter van de vereniging voor Vrouwenkiesrecht. Ze bleef dit tot 1917, toen het vrouwenkiesrecht werd ingevoerd.

Natuurlijk zijn dit maar een paar voorbeelden van vrouwelijke voorlopers uit de geschiedenis. Kijk hier voor meer inspirerende verhalen over sterke vrouwen: 

Bronnen:

• IsGeschidenis: JUDITH LEYSTER: EERSTE VROUWELIJKE MEESTERSCHILDER
• IsGeschiedenis: FRIEDA BELINFANTE: VERZETSSTRIJDSTER & EERSTE VROUWELIJKE DIRIGENT
• IsGeschiedenis: MARIE CURIE
• IsGeschiedenis: MAUD WATSON: EERSTE WIMBLEDONWINNARES
• IsGeschiedenis: ALETTA JACOBS: EERSTE OFFICIËLE VROUWELIJKE STUDENTE EN ARTS

Afbeelding:

• Zelfportret van Judith Leyster, 1630, National Gallery of Art, via Wikimedia Commons
• Frieda Belinfante (links) aan tafel met haar partner componiste/pianiste Henriette Bosmans in hun huis aan de Hendrik Jacobszstraat in Amsterdam.: United States Holocaust Memorial Museum [Public domain], via Wikimedia Commons
• Maria Skłodowska-Curie w 1903 roku: [1] [Public domain], via Wikimedia Commons
• Maud Watson, onderste rij rechts: Originally in Gibbons: The Seeds of Lawn Tennis. Jones Sands Publishers, Lemmington Spa 1987. See page for author [Public domain], via Wikimedia Commons
• Dr. Aletta H. Jacobs, arts".: http://www.entoen.nu/media/34.jpg [Public domain], via Wikimedia Commons