Waarom heet Prinsjesdag “Prinsjesdag”?

De derde dinsdag van september staat bekend als Prinsjesdag, de dag waarop het staatshoofd de troonrede met de regeringsplannen voor het komende jaar voorleest. De naam “Prinsjesdag” leidt tot verwarring. Een dag waarop de koning een troonrede voorleest, heet prinsjesdag. Heeft “Prinsjesdag” überhaupt wel te maken met prinsjes?

Oorsprong van de naam

Voor de herkomst van de naam Prinsjesdag, gaan we terug naar de 18e eeuw. De Prinsjesdag die toen gevierd werd, had weinig te maken met regeringsplannen. In die tijd was Prinsjesdag de dag waarop Nederland de verjaardag van de prinsen van Oranje vierde, vergelijkbaar met hoe wij nu Koningsdag vieren. Vanaf de geboorte van prins Willem, de latere stadhouder Willem V, op 8 maart 1748, werd de viering een populair volksfeest.

Een veelomvattend begrip

De regeringsperiode van Willem V viel samen met de patriottentijd, een tijd waarin veel kritiek kwam op het beleid van Willem. De patriotten waren daarbij geen fan van het idee van erfelijke opvolging en gaven de voorkeur aan een gekozen staatshoofd. De spanning tussen de patriotten en aanhangers van Willem, de prinsgezinden, liep hoog op. Voor de prinsgezinden werd Prinsjesdag een uiting van trouw aan de Oranjes. Met het uitroepen van de Bataafse Republiek, waarbij Nederland in feite een vazalstaat van de Fransen werd, kwam er tijdelijk een einde aan de vieringen van Prinsjesdag. De Oranjes keerden pas weer terug naar Nederlands grondgebied na de nederlaag van Napoleon in de Slag bij Leipzig in 1813, waarna de zoon van Willem V uitgeroepen werd tot soeverein vorst der Nederlanden als Willem I. Ondanks de brede kritiek op het bestuur van Willem V waren de Nederlanders blij na twintig jaar Franse invloed een lid van het huis Oranje op de troon te hebben. Mede daarom vierde de bevolking de verjaardag van koning Willem, op 24 augustus, op een zelfde manier als dat voor de Franse tijd de verjaardag van de prins gevierd werd. Ondanks dat de prins nu een koning was, bleef de naam “Prinsjesdag” voor de viering bestaan. Hiermee verloor de naam al enigszins zijn betekenis en deze vervaagde alleen maar meer toen de term ook in gebruik genomen werd voor andere publieke feesten, zoals de viering van de verjaardag van de echtgenote van de koning of koninklijke bruiloften. De enige constante factor was de link naar de koninklijke familie.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Een mysterieuze overgang

In 1814 las koning Willem I voor het eerst de troonrede voor in Den Haag. Dit was toen vooral nog een persoonlijke boodschap. Vanaf 1848 gingen ministers zich bemoeien met de inhoud van de toespraak. Vanaf dit jaar ging de viering dus lijken op de Prinsjesdag zoals wij hem tegenwoordig kennen. Echter, pas in 1930 werd de dag waarop het staatshoofd de troonrede voorleest officieel gedoopt tot Prinsjesdag. De viering stond al langer bekend als Prinsjesdag, maar niemand weet precies wanneer deze dag zo is gaan heten. Hoogstwaarschijnlijk heeft dit zijn oorsprong in de tweede helft van de 19e eeuw. Lang werd gedacht dat de dag deze naam kreeg omdat koning Willem I vaak te paard naar Den Haag ging, vergezeld door zijn zoons, de “prinsjes” van Oranje. Dit lijkt echter onwaarschijnlijk omdat de vroegste verwijzing naar Prinsjesdag als de dag waarop de troonrede wordt voorgelezen uit een gedicht genaamd “De opening der zitting van de Staten-Generaal” uit 1878 stamt. De regeringsperiode van Willem I eindigde al in 1840.