Walraven van Hall bankier van het verzet

Walraven van Hall, de financier van het verzet

In 2018 verscheen een film over Walraven van Hall. Tijdens de oorlog werd van Hall de bankier van het verzet.

Walraven van Hall, Wally voor intimi, was een telg uit een voornaam bankiersgeslacht. Zelf had hij als jongen vooral een passie voor de zeevaart, en ging in eerste instantie dan ook niet het bankierswezen in, maar ging na de middelbare school naar de Zeevaartschool op Terschelling. Zo werd hij stuurman bij de NV Koninklijke Hollandsche Lloyd. Zijn carrière daar was echter van korte duur. Al in 1929, vier jaar nadat hij van de Zeevaartschool af kwam, werd hij afgekeurd omdat zijn ogen niet goed genoeg waren. Een carrière bij een rederij in de Verenigde Staten ging door het uitbreken van de grote depressie ook niet door. Via zijn broer kon Walraven alsnog in de VS aan de slag, bij een bank.

In 1931 keerde Walraven van Hall terug naar Nederland. Hij ging aan de slag als directeur van een bijkantoor van de Amsterdamse bank H. Oyens & Zn. In maart 1940 verhuisde hij naar Zaandam, waar hij ging werken bij de effectenfirma Wed J. te Veltrup. Via die functie kreeg Walraven van Hall toegang tot de Amsterdamse effectenbeurs.

Tweede Wereldoorlog

Kort na het begin van de Tweede Wereldoorlog trad Walraven van Hall toe tot de Nederlandsche Unie. Walraven was geen lid van een politieke partij, en kon zich vinden in het streven van de Nederlandsche Unie om de vooroorlogse ‘zuilen’ af te breken. Dat de Nederlandsche Unie zich wel neerlegde bij de Nederlandse bezetting, maakte de organisatie echter omstreden.

Lid van de Nederlandsche Unie

In 1941 verbieden de Duitsers de Nederlandse Unie alweer. Naar verluidt waren de restricties die de Duitsers aan de Nederlandse Unie oplegde Walraven van Hall, die inmiddels voorzitter van de Unie-afdeling in Zaandam was, een doorn in het oog. In 1941 besloot Van Hall zich aan te sluiten bij het verzet. Zijn eerste actie was geld inzamelen voor de stakers van de Februaristaking. Na de staking werden die inzamelingen groter. Van Hall ging geld inzamelen voor gezinnen die door arrestaties of ontslag zonder inkomen zaten.

Het Nationaal Steunfonds

Deze acties leidden tot de oprichting van het Nationaal Steun Fonds dat een overkoepelend fonds moest worden voor financiële steun aan allerlei groepen die door de bezetting financieel getroffen waren. Walraven van Hall werkte hierbij veel samen met zijn broer Gijs, maar ook met Iman Jacob van den Bosch. Om genoeg geld voor het Nationaal Steun Fonds te verzamelen, maakte Walraven gebruik van handige trucs uit de financiële wereld. Zo wist hij bij de tien grootste banken van Nederland geld los te krijgen. Dat leverde hem de status van 'bankier van het verzet' op.

De spoorwegstaking

Een grote klapper van het Nationaal Steunfonds was de grote Spoorwegstaking. Dankzij handige financiële constructies, steun van de regering in Londen en veel overredingskracht kreeg Walraven van Hall de spoorwegen achter zich door voldoende geld in te zamelen. Daardoor kon de staking doorgaan en legden 30.000 spoorwerkers het werk neer.

Grootste bankfraude uit de Nederlandse geschiedenis

Wallraven van Hall was ook het brein achter de grootste bankfraude uit de Nederlandse geschiedenis. Van Hall wist dat in de kelders van de Nederlandsche Bank zogeheten schatkistpromessen lagen. Schuldbekentenissen die door de staat waren uitgegeven. Samen met de vervalsers van de Persoonsbewijscentrale werden die promessen verwisseld voor valse exemplaren. Om de vervalsing te laten slagen moest zelfs uniek papier worden nagemaakt. Cornelis Ritter, de kassier-generaal van De Nederlandsche Bank verwisselde de promessen hoogst persoonlijk. De echte promessen konden bij andere banken weer worden verzilverd. Zo kwamen tientallen miljoenen guldens in handen van het Nationaal Steunfonds. Extra markant aan deze operatie was dat alles gebeurde onder het oog van NSB-topman Rost van Tonningen die door de Duitsers tot topman van De Nederlandsche Bank benoemd was.

Verraad

Uiteindelijk werd de top van het Nederlands Steun Fonds verraden. Een jonge verzetsman die door de Duitsers was opgepakt, kon de zware verhoren niet weerstaan en sloeg door. In januari 1945 overvielen de Duitsers een vergadering waarbij Walraven van Hall aanwezig was. De verzetsman Van Randwijk ontkwam doorat hij net wat later was en de arrestatie van een afstandje zag gebeuren. In eerste instantie hadden de Duitsers niet door wie ze te pakken hadden, maar Van Hall werd door medegevangenen herkend, waardoor de Duitsers alsnog te weten kwamen dat ze een van de belangrijkste personen van het Nederlandse verzet te pakken hadden. Van Hall is vast en zeker ondervraagd, maar het is redelijk duidelijk dat hij niet is doorgeslagen. Toen begin februari in Haarlem een aanslag op een Duitse militair werd gepleegd, werd Walraven van Hall samen met zeven anderen op 12 februari 1945 als represaille geëxecuteerd.

Nalatenschap van het Nationaal Steun Fonds

Gijs van Hall zette het werk van zijn broer bij het Nationaal Steun Fonds voort. Aan het einde van de oorlog bleek dat het Nationaal Steun Fonds bijna 84 miljoen gulden had uitgekeerd. Er zat nog meer dan 22 miljoen in de kas. Voor zijn daden kreeg Walraven van Hall na de oorlog postuum het Verzetskruis 1940-1945. De Verenigde Staten kenden hem nog de Medal of Freedom toe en Israel eerde Walraven van Hall met de Yad-Vashem onderscheiding. In 2010 werd tegenover het kantoor van De Nederlandsche Bank een monument onthuld voor de bankier van het verzet. In maart 2018 gaat een film over het werk van Walraven van Hall in premiere onder de naam 'Bankier van het verzet'.