Willem van de Poll, fotograaf van de bevrijding

Voor de meeste mensen is Willem van de Poll geen bekende naam. Deze vooruitstrevende Nederlandse fotograaf had echter een indrukwekkende carrière, met als hoogtepunt het fotograferen van de bevrijding van Nederland.

Een hoogst onfatsoenlijk beroep

Willem van de Poll werd in 1895 geboren in Amsterdam. Zijn vader wilde dat hij arts werd, maar Van de Poll koos een ander pad. In 1918 begon hij aan een opleiding tot fotograaf in Wenen, en vanaf 1920 werkte hij zelfstandig. Fotografie stond in die tijd bekend als ‘een hoogst onfatsoenlijk beroep’, maar Van de Poll liet zich daar niet door tegenhouden. Terwijl de meeste van zijn Nederlandse collega’s vooral verslag deden van binnenlands nieuws, reisde hij de wereld rond. Van de Polls liefde voor fotografie en hang naar avontuur zorgde ervoor dat hij het nieuws achterna reisde en reportages maakte hij op plekken waar de meeste mensen niet zo snel kwamen, zoals IJsland en het Midden-Oosten. Als een van de eerste Nederland fotografen verkocht Willem zijn foto’s aan grote internationale mediabedrijven zoals Associated Press en Black Star. Regelmatig publiceerde hij in buitenlandse bladen zoals het Duitse ‘Der Spiegel’.

Fotograaf van de bevrijding

Toen de situatie in Europa snel verslechterde aan het einde van de jaren 1930, vreesde Van de Poll voor zijn veiligheid als reizende nieuwsfotograaf. Daarom nam hij in 1939 een baan aan als chef van de Fototechnische Dienst van Philips. In deze positie fotografeerde hij de werking van het bedrijf terwijl het door de Duitsers werd ingezet voor de oorlogsindustrie.

Nadat de Geallieerde troepen in 1944 het zuiden van Nederland bevrijd hadden, reisde Van de Poll af naar Brussel om daar zijn diensten aan te bieden. Na een uitgebreide screening werd hij door de Nederlandse autoriteiten, ondanks zijn werk bij Philips, politiek integer bevonden. Van de Poll werd hoofd van de Fotodienst Binnenlandse Strijdkrachten en al snel ook staffotograaf van Prins Bernard. Zijn politieke opvattingen pasten goed bij deze positie: Van de Poll was gezagsgetrouw en zeer monarchistisch.

Prins Bernard

In functie als staffotograaf van de prins werd Van de Poll gevraagd om mee te reizen met Bernhard terwijl hij het net bevrijde Nederland doorkruiste. Deze reis brachten hem en de prins langs veel dorpen en steden en tot aan de frontlinie. Toen de Geallieerde troepen in 1945 oprukten naar het noorden van Nederland volgde Van de Poll in hun kielzog en fotografeerde hij onder andere Kamp Amersfoort. Datzelfde voorjaar fotografeerde hij ook de feestelijke aankomst van koningin Wilhelmina terug in Nederland.

Tijdens zijn werk bij het leger kreeg Van de Poll de titel van kapitein en droeg hij vaak een militair uniform. Dit kon nog weleens voor verwarring zorgen. Toen hij in een militair voertuig het centrum van Amsterdam in reed werd de auto omringd door een juichende mensenmenigte. Dit duurde totdat iemand zei: ‘Jongens, het zijn geen Canadezen. Het is Willem maar!’ Ondanks het gebrek aan opwinding die de fotograaf daarna bij de Amsterdammers opriep zijn zijn foto’s belangrijke historische documenten van de bevrijding van Nederland.

Koninklijke familie

De samenwerking met Van de Poll was de koninklijke familie blijkbaar goed bevallen, want tijdens de jaren vijftig werd hij hoffotograaf voor het gezin van koningin Juliana en prins Bernard. Op zijn foto’s zijn de kleine prinsesjes Beatrix, Irene, Margriet en Maria Christina vaak heel ongedwongen te zien. Op deze manier had Van de Poll een belangrijke hand in hoe de koninklijke familie gezien werd door de rest van Nederland in een tijd dat de meeste persfotografen uit een links artistiek milieu kwamen en niet per se enthousiast waren over het koningshuis.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Nationaal Archief

Dezelfde monarchistische houding zou ervoor zorgen dat Van de Poll uiteindelijk vertrok uit Nederland. Hij was geschokt door het zonder toestemming fotograferen van prinses Beatrix met haar latere man Claus von Amsberg en de rellen tijdens hun huwelijk. De laatste jaren van zijn leven bracht Van de Poll door in Zwitserland met zijn vrouw. Uiteindelijk zou hij in 1970 overlijden in Amsterdam, de stad waar hij ook geboren was.

Het archief van zijn lange carrière, dat meer dan dertigduizend negatieven bevat, werd door zijn familie overgedragen aan het Nationaal Archief, die de foto’s hebben gedigitaliseerd. Via hun website zijn ze gratis beschikbaar gemaakt om te bekijken en te gebruiken.

Bronnen

• Fotomuseum Den Haag, WILLEM VAN DE POLL (1895-1970)

• Nationaal Archief, In het spoor van de bevrijding: Willem van de Poll

• Stichting Memorial, Willem van de Poll

• Gahetna, Willem van de Poll

• Nationaal Archief, Digitale tour langs internationale reisfoto’s

• WO2, Bevrijding Nederland

• Oorlogsbronnen, Terugkeer Koningin Wilhelmina

• Willem van de Poll, Suriname: een fotoreportage van land en volk (1949)

• Willem van de Poll, Nazi-hel (1945)