Gijzeling tijdens de Olympische Spelen van 1972 in München
De Olympische Zomerspelen van 1972 kregen een bittere nasmaak toen elf Israëlische sporters gegijzeld werden tijdens het grote evenement. In de nacht van 4 op 5 september gijzelden leden van de Palestijnse terreurbeweging Zwarte September de sporters in hun appartement in het olympisch dorp. De gijzeling liep uit op een drama: alle gijzelaars en een aantal terroristen kwamen die dag om het leven. De ramp kwam bekend te staan als het Bloedbad van München en heeft tot op de dag van vandaag tot veel controverse geleid.
Toen in 1966 bekend werd dat Duitsland de Olympische Spelen van 1972 zou gaan organiseren, waren de verwachtingen en het enthousiasme groot. Na de door Adolf Hitler en de Tweede Wereldoorlog bezoedelde editie van 1936 in Berlijn, leken de Spelen van München de uitgelezen kans om te laten zien dat het weer goed ging met het verwoeste westelijke deel van het land, de BRD. De Spelen moesten een vrolijk, vredig en luchtig karakter krijgen en het ‘Wirtschaftswunder’ West-Duitsland spaarde kosten noch moeite voor de bouw van nieuwe stadia.
Conflict Israël en Palestina
Tijdens de voorbereidingen op de Spelen laaide in het Midden-Oosten het Arabisch-Israëlische conflict op. In 1967 brak de Zesdaagse Oorlog uit en sindsdien bleef Israël in conflicten verwikkeld met Egypte, Een periode die de Uitputtingsoorlog (1967-1970) wordt genoemd. Deze oorlog was uiteindelijk in een staakt-het-vuren geëindigd, maar de vijandigheden en spanningen tussen Israël en haar buurlanden waren verre van over.
Zwarte September
Rond 1970, toen Israël de gevechten tijdelijk staakte, werd de terreurbeweging Zwarte September opgericht. Onduidelijk is wat de banden met de Palestijnse politieke partijen Palestine Liberation Organization (PLO) of Fatah waren, maar door historici wordt aangenomen dat Zwarte September een afsplitsing was van de laatste. De organisatie begon als een kleine groep militairen, die wraak wilden nemen op koning Hoessein van Jordanië, die tijdens een militaire missie duizenden Palestijnen had gedood. De aandacht verschoof echter steeds meer naar Israël en alle militaire acties die deze staat had uitgevoerd waarbij veel Palestijnen om het leven waren gekomen, die in de ogen van de leden van de organisatie vroegen om wraak. De operaties in München werden gepland onder de naam ‘Ikrit’ en ‘Biram’, vernoemd naar twee Palestijnse plaatsjes waarvan de inwoners in 1948 waren gedood of verjaagd door de Israëlische Hagana.
Gijzeling
De Olympische Spelen in München waren net een week bezig, toen op de vroege ochtend van 5 september acht leden van de Zwarte September gehuld in trainingspakken en met sporttassen onder de arm, over de muren van het Olympisch Dorp klommen. Ze verrasten de Israëlische atleten en trainers door hun woning binnen te dringen en ze onder schot te houden met machinegeweren die ze in de sporttassen hadden meegenomen. Enkele Israëliërs wisten te ontkomen, maar elf van hen werden gevangengenomen. Twee van hen werden vrijwel meteen doodgeschoten, nadat ze zich verzet hadden.
Onderhandelingen
De leden van de Zwarte September bonden hun gijzelaars vast in het appartement en deelden de politie, die na het horen van de schoten toegestroomd was, mee wat hun eisen waren. Ze vroegen om de vrijlating van 243 Palestijnse gevangenen uit Israëlische gevangenissen en om de vrijlating van twee leden van de Rote Armee Franktion (RAF). Om hun eisen kracht bij te zetten gooiden ze het lichaam van één van de twee dodelijke slachtoffers uit het raam van het appartement. Het standpunt van Israël hierop was duidelijk en direct. Premier Golda Meïr verklaarde dat ‘Israël niet met terroristen onderhandelt’. Die onderhandelingen kwamen er uiteindelijk wel. Bondskanselier Willy Brandt en minister van Binnenlandse Zaken Hans Dietrich Genscher boden zelfs aan om de plek van de Israëlische gijzelaars in te nemen, maar hier gingen de gijzelnemers niet op in. Hierop werd samen met Manfred Schreiber, hoofd van de politie te München, besloten dat de gijzelaars met geweld bevrijd moesten worden.
Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!
Mislukte reddingspoging
Met de terroristen werd onderhandeld dat een busje hen en de gijzelaars naar het vliegveld Fürstenfeldbruck zou brengen. Daar zouden twee helikopters de Israëliërs in veiligheid brengen en er zou een vliegtuig klaar staan voor de gijzelnemers. Zij dachten dat ze zo een vrije aftocht geregeld hadden, maar de Duitse politie bereidde een geheime missie voor. Die missie liep, eenmaal op het vliegveld, uit op een drama. Er stonden maar vijf Duitse scherpschutters klaar, terwijl er acht gijzelnemers waren. Zodoende ontstond een vuurgevecht waarbij vijf van de acht terroristen omkwamen. De gijzelnemers beschoten bovendien de helikopter waarin de gijzelaars zaten en één van de terroristen wist een handgranaat in de helikopter te gooien. Bij de explosie kwamen alle Israëliërs om het leven . Pas nadat er versterking van het Duitse leger kwam, konden de overgebleven gijzelnemers overmeesterd worden.
Nasleep en kritiek
Toen de volgende dag bekend werd dat alle gijzelaars waren omgekomen, werden de Olympische Spelen niet afgelast, maar één dag stilgelegd en werd er een herdenkingsdienst gehouden. “The Games must go on”, besloot de voorzitter van het International Olympic Committee (IOC), Avery Brundage. Na de Spelen en het onderzoek dat naar het politieoptreden werd ingesteld, barstte er hevige kritiek los. De Duitse politie zou onprofessioneel gehandeld hebben door vage orders aan de scherpschutters te geven en hen zonder helm of kogelvrij vest op pad te sturen. Ook bleek dat voor aanvang van de Spelen al vele dreigbrieven aan het adres van de Israëlische sporters bij de politie binnengekomen waren, onder andere van de PLO. Deze waren echter allemaal genegeerd.
De drie overgebleven gijzelnemers werden al in oktober 1972 vrijgelaten, nadat terroristen een Duits vliegtuig hadden gekaapt en hun vrijlating hadden geëist. Twee van de Palestijnse gijzelnemers werden na hun vrijlating waarschijnlijk gedood door de Mossad, een organisatie binnen de Israëlische geheime dienst, als wraakactie voor de gedode Israëliërs. De derde gijzelnemer is hoogstwaarschijnlijk nog steeds in leven.
Veel mensen bleven lange tijd verbitterd over het verloop van de tragische gebeurtenis. Jarenlang vroegen nabestaanden van de slachtoffers om een waardige herdenking. Toen er tijdens de Olympische Spelen van Londen in 2012, die precies veertig jaar na de tragedie gehouden werden, geen minuut stilte of andere herdenking voor de slachtoffers van het bloedbad werd gehouden, waren velen op zijn zachtst gezegd teleurgesteld. Twee jaar later stemde het IOC toch in met een donatie van 250.000 dollar voor een herdenkingsmonument. In 2016 werden de slachtoffers van de ramp tijdens de Zomerspelen in Rio dan ook voor het eerst herdacht in het Olympische Dorp.
Hoewel nabestaanden het IOC al jarenlang verzochten een minuut stilte in te voeren tijdens de Spelen, werd dit pas voor het eerst gedaan tijdens de Zomerspelen in Japan in 2021. Later dat jaar deden de nabestaanden – vrouwen, kinderen, broers en zussen van de slachtoffers – een beroep op de Verenigde Naties om smartengeld te ontvangen. De nabestaanden eisten het geld niet van de Palestijnen, maar van Libië. De oud-dictator van Libië, Moammar Kadhafi, zou namelijk een belangrijke rol hebben gespeeld in de aanslag. Hij zou de terroristen onder andere trainingen aangeboden hebben en gezorgd hebben voor Libische wapens en paspoorten om Duitsland binnen te komen. Per gedode atleet werd er 10 miljoen dollar geëist door de nabestaanden.
Bronnen:
- Andere Tijden: München 1972
- NOS: Nabestaanden aanslag Spelen München eisen na 50 jaar smartegeld
