Vrede van Utrecht: Baron van Reede van Renswoude

Twee weken geleden kon u op IsGeschiedenis voor het eerst kennis maken met de stripreeks rondom de Vrede van Utrecht. Inmiddels heeft tekenaar Niels de Hoog een nieuwe pagina aan het boekwerk toegevoegd, volledig gewijd aan de Baron van Reede van Renswoude. Deze diplomaat bleek, naast de vredesonderhandelingen, ook graag een heel ander soort bijeenkomsten te bezoeken: de homo-ontmoetingen bij de Utrechtse Dom.

Frederik Adriaan van Reede van Renswoude werd geboren op 22 februari 1659 te Utrecht. Hij was de enige erfgenaam van zijn grootvader baron Johan van Reede (1593-1682), de fanatieke orangist die in 1674 vanwege zijn steun aan stadhouder Willem III beloond werd met de verheffing van zijn bezit Renswoude tot een vrije heerlijkheid. Deze verheffing hield in dat de Baron van Renswoude voortaan de hoogste rechter was op zijn eigen grondgebied, een gegeven dat kleinzoon Frederik Adriaan later nog goed van pas zou komen.

Bon-vivant

Vanwege zijn adellijke afkomst genoot Frederik Adriaan al op jonge leeftijd een hoog aanzien en bewoog hij zich binnen de hogere kringen van de samenleving. Zo werkte de aantrekkelijke en vrijgevige edelman zich al snel op tot diplomaat, provinciaal bestuurder en lid van de Staten Generaal. ‘Renswou’, zoals de baron ook wel werd genoemd, wist deze belangrijke verantwoordelijkheden echter moeiteloos te combineren met een losse en plezierige levensstijl, waardoor de bon-vivant toch flinke schulden opbouwde.

Maria Duyst van Voorhout

Aan de geldproblemen van Frederik-Adriaan kwam echter definitief een einde toen hij in 1685 in het huwelijk trad met de schatrijke Maria Duijst van Voorhout, die maar al te graag bereid bleek hem een lening te verschaffen om te voorzien in zijn onderhoud. Op kosten van Maria nam het echtpaar daarom in 1709 zijn intrede in een royaal pand aan de Korte Vijverberg in Den Haag, waar Frederik Adriaan met veel plezier zijn belangrijke gasten ontving. Zo hield hij zich als ‘man van de wereld’ graag op de hoogte van alle nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen door zijn regelmatige ontmoetingen met de Delftse onderzoeker en uitvinder Antoni van Leeuwenhoek (1632-1723).

Sodomie

In 1730 kwam er echter onverwachts een abrupt einde aan de goede reputatie van baron van Reede van Renswoude. In dat jaar dook de naam van Frederik Adriaan namelijk op in de verhoren van een groep mannen die gearresteerd was op verdenking van sodomie (homoseksualiteit) tussen de ruïnes van de Utrechtse Dom, die in 1674 was verwoest door een storm. Volgens de geruchten waren deze bijeenkomsten ontstaan rond 1712 op initiatief van buitenlandse gezanten die toen deelnamen aan de onderhandelingen voor de Vrede van Utrecht, een bijeenkomst waar ook Frederik Adriaan bij aanwezig was geweest.

Homovervolging

'Dom in puin' door Herman Saftleven, ca. 1680

Het was overigens al geruime tijd een publiek geheim dat Renswou een liefhebber was van ‘het quade werck’, maar toch vormden de nieuwe beschuldigingen een bedreiging. In navolging van de Utrechtse homoseksuelenaffaire vonden er in de Republiek namelijk op grote schaal homovervolgingen plaats, waarbij alleen al in Utrecht door de autoriteiten achttien mannen werden veroordeeld en gewurgd.

De baron wist echter de dans te ontspringen door ontslag te nemen als lid van de Staten Generaal en de stad te ontvluchten. Hij besloot zich uiteindelijk te vestigen in zijn ‘vrije heerlijkheid’ Renswoude, waar hij zelf de hoogste rechter was en hij dus zonder angst voor veroordeling de rest van zijn leven een relatief teruggetrokken bestaan kon leiden. Frederik Adriaan baron van Reede van Renswoude stierf op 12 december 1738 op 79-jarige leeftijd. Nog ruim twee eeuwen na zijn dood zou het begrip ‘Utrechtenaar’ als gevolg van de affaire in 1730 gelijk staan aan ‘homo’.

Zie ook de meest recente versie van de strip over de Vrede van Utrecht, met op de laatste pagina getekend door Niels de Hoog een verhaal gewijd aan de Frederik Adriaan baron van Reede van Renswoude.