Historicus Kevin Hauser schrijft roman over duistere geschiedenis van Amerikaanse Indianen: ‘The Long Walk of the Navajo was een ware hel’

De Amerikaanse geschiedenis is een geschiedenis van dood en verderf voor de inheemse bevolking van het land. ‘The Long Walk of the Navajo’ (De Lange Tocht van de Navajo) is een gebeurtenis die vernietigend was voor een deel van deze bevolking. Historicus Kevin Hauser (1986) brengt met zijn nieuwe historische roman Als de ratenslang aanvalt dit duistere stukje geschiedenis in beeld.

Het verhaal

Als de ratenslang aanvalt is een antiwestern en speelt zich af in het Amerikaanse midwesten tijdens de jaren ’60 van de negentiende eeuw, ten tijde van de Amerikaanse Burgeroorlog. Aan de ene kant van het verhaal staat de Navajo stam, die de druk voelt van de voortdurende expansie naar het westen door witte kolonisten. Aan de andere kant staat juist de Amerikaanse pionier Kit Carson, aangewezen om het ‘indianenprobleem’ op te lossen. Hauser toont de tweestrijd van de Amerikaanse expansie naar het westen te midden van de landschappen van Monument Valley en Canyon de Chelly.

Gebaseerd op waargebeurde gebeurtenissen

Het boek is een historische roman, tegen een achtergrond van gebeurtenissen die daadwerkelijk hebben plaatsgevonden. “Het moest niet alleen een opsomming van feiten worden. Geschiedenis kan je namelijk ook in een verhalende vorm stoppen, wat eigenlijk leuker is”, vertelt schrijver Kevin Hauser. “In grote lijnen is alles in het boek waargebeurd.” Ter verduidelijking trekt Hauser de vergelijking met de film Titanic. “Die film is gebaseerd op het zinken van de Titanic en komt qua feiten overeen met de werkelijkheid. Je hebt echter ook een sidestory nodig, in het geval van de Titanic is dat het liefdesverhaal. Ook in mijn boek zitten fictieve personages die goed doen aan het waargebeurde verhaal.”

Kaart

“Het boek begint met een wraakactie van de Navajo tegen kolonisten. Dat is allemaal waargebeurd”, gaat Hauser verder. “Dit leidde tot een grootschaligere oorlog van vier jaar, wat op zijn tijd weer tot de grote gedwongen verplaatsing van de Navajo zorgde.” Deze circa vijfhonderd kilometer lange tocht, genaamd ‘The Long Walk of the Navajo’, was in Hausers woorden “een ware hel”, waarbij naar schatting drieduizend mensen omkwamen. “Het was een uitdaging om de pijn van de Navajo in het verhaal te verwerken, maar ik heb het gevoel dat het toch goed gelukt is. Je wilt het onderwerp namelijk goed over brengen, maar het moet ook niet over de top zijn”, legt Hauser uit. “En je moet zorgen dat je geen kant kiest in het verhaal, ook al doe je dat diep van binnen waarschijnlijk wel.”

De menselijke kant

Hauser hield tijdens het schrijven in zijn achterhoofd dat niet iedereen alles vrijwillig deed, om zo een menselijke kant te laten zien. “In de Tweede Wereldoorlog deden ook niet alle Duitse soldaten alles vanuit vrije wil. Dat was ten tijde van de Burgeroorlog met Amerikaanse soldaten ook zo. Ze moesten gewoon vechten.”

Wat het goed overbrengen van de intensiteit van de gebeurtenissen ook lastig maakte, was dat de Navajo zelf niet graag met buitenstaanders over hun geschiedenis praten. “Het is een verdriet waar jij als buitenstaander niks mee te maken hebt. Zo hebben ze het gevoel dat jij als buitenstaander niet het recht hebt om daar een boek over te schrijven.” Op de vraag hoe Hauser hiermee omging is hij duidelijk: “Je moet dat heel respectvol doen.” Door rekening te houden met de wensen van de Navajo zorgt hij dat er, zo goed als mogelijk, alsnog een boek is gekomen waar ook de Navajo blij mee kunnen zijn. “Zo zijn er een aantal gebruiken die alleen op het reservaat mogen plaatsvinden. Die willen zij niet vastgelegd hebben in boeken. Ik heb soms wel wat gebruikt, maar ik heb niet alles in detail uitgelegd.” Op deze manier hoopt Hauser zo respectvol mogelijk met de wensen van de Navajo om te gaan, terwijl hij wel bewustzijn over een vaak minder belicht stuk geschiedenis creëert.

Historische puzzel

Om tot een zo realistisch mogelijk beeld te komen maakte Hauser gebruik van zoveel mogelijk verschillende bronnen. “De inheemse bewoners worden toch vaak als wilden afgeschilderd, terwijl je dat eigenlijk niet wilt.” Om dit verouderde stereotype tegen te gaan heeft hij onder andere met Navajo gesproken op reservaten in Amerika en is hij ook bij veel musea geweest. Waar de Navajo op de reservaten vaak terughoudend waren met praten over hun geschiedenis, was dit in musea niet zo. “Die mensen zijn daar juist om over de geschiedenis te vertellen, dus daar kan je heel wijs van worden”, licht hij toe. Ook waren historische boeken een grote bron aan informatie. “Begraaf mijn hart in de bocht van de rivier van Dee Brown was echt een goed en nuttig boek, en een aanrader.” Wel raadt Hauser de Engelse versie van dat boek, getiteld Bury my heart at Wounded Knee, aan. “De Nederlandse vertaling is wat stoffig vertaald”, voegt hij lachend toe.

Verder kwam Hauser veel tegenstrijdige informatie tegen. “Dan wordt het eigenlijk een soort puzzel, waarbij je echt moet zorgen dat alle puzzelstukjes goed passen”, laat hij weten. Een voorbeeld hiervan was met Kit Carson: “Ik had hier op een gegeven moment eigenlijk helemaal geen beeld in de zin van zijn tijdlijn. Dit geeft je ook wel wat vrijheid om hem een eigen verhaallijn te geven, maar dat maakt het niet per se makkelijker.” Toch heeft Hauser, ondanks grote uitdagingen, na wekenlang door archieven te spitten, genoeg betrouwbare informatie gevonden om een zo historisch accuraat mogelijk verhaal neer te zetten.

Schrijver

Achtergrond van het verhaal

De onrust in de Verenigde Staten in de tijd van Hausers boek is van essentieel belang. “Amerika had een probleem met de Indianen, zo vonden ze dat zelf. Zij zaten namelijk niet alleen de overname van vruchtbare grond door kolonisten in de weg, maar ook goudzoekers en de spoorlijnen die op een gegeven moment werden aangelegd. Daarom moesten ze weg, was de Amerikaanse gedachte. Maar toen ontplofte, letterlijk, de Amerikaanse Burgeroorlog.” De Navajo waren nauwelijks direct bij deze oorlog betrokken, maar merkten wel dat de focus van de Amerikanen opeens niet meer op hun lag, maar op een ander conflict. De rust die enigszins terugkeerde, komt ook voor in Als de ratenslang aanvalt. Toch bleef deze rust niet lang. “De Amerikaanse generaal Carleton had aan het einde van de Burgeroorlog niks meer omhanden, dus die zei ‘Hé oké, mijn focus wordt weer om de Navajo eigenlijk op dat reservaat te krijgen of uit te roeien’.” Zo groeiden de conflicten tussen de Navajo en de kolonisten na de oorlog snel weer.

Antiwestern

Kevin Hauser beschrijft zijn boek zelf als een antiwestern. “Dit wordt met een moeilijk woord ook wel revisionistisch genoemd en het betekent eigenlijk dat je iets realistisch wilt neerzetten”, licht de schrijver toe. Een voorbeeld dat hij geeft is dat typische westerns vaak vol met incorrecte stereotypen zitten, zoals de drukke dorpjes met saloons en klapdeurtjes. Hier zit wel een onderliggende kern van waarheid in, maar vaak waren dit kleine en bijna uitgestorven dorpjes waar af en toe iemand kwam. Ook de inheemse bevolking wil hij niet op een stereotyperende manier portretteren. “Ik probeer gewoon het realistische beeld neer te zetten. Dit is hoe mensen in het Wilde Westen leefden, en dit is wie de inheemse bewoners waren”, concludeert Hauser.

Als de ratenslang aanvalt is nu verkrijgbaar online of bij de boekhandel