Romeinse geschiedschrijving en gedichten

De Romeinen kenden, net als de Oude Grieken, de gewoonte om grote gebeurtenissen als oorlogen en rampen op te schrijven in hun geschiedschrijving. De Romeinen hielden daarnaast netjes bij welke consuls en priesters in welk jaar werden verkozen en schreven biografieën van zichzelf. De redactie besloot een aantal belangrijke Romeinse schrijvers op een rijtje te zetten.

1: Quintus Fabius Pictor (3e eeuw v.Chr.)

Deze schrijver wordt ook wel de vader van de geschiedschrijving genoemd, omdat hij als eerste annalen schreef (de geschiedenis van Rome vanaf het stichten van de stad). Na de tweede Punische Oorlog werd het werk van Pictor, die de grote overwinning van de Romeinen op Carthago romantiseerde, met enthousiasme ontvangen.

Pictor schreef zijn annalen in het Grieks, omdat het een tegenhanger moest worden van het negatieve beeld van Rome dat in het Grieks werd geschreven door een zekere Timaeus. De geschiedschrijving van Pictor zat dan ook vol met propaganda, waar latere Romeinse schrijvers een voorbeeld aan zouden nemen.

2: Gaius Julius Caesar (100-44 v.Chr.)

Misschien wel het bekendste werk uit de Romeinse geschiedschrijving is van de hand van Caesar. In zijn De Bello Gallico presenteerde Caesar zichzelf als een geniaal militair leider. Hij beschrijft zijn tocht door Gallië en zijn veldslagen tegen de barbaarse stammen. Hoewel Caesar Gallië ook daadwerkelijk veroverde, staat zijn beschrijving bekend als onbetrouwbaar. Bovendien schreef hij zijn boek om bij de lezer sympathie op te wekken voor zijn persoon.  Vermoedelijk was het achterliggende doel van zijn schrijven hem (nog) populairder te maken bij het volk.

Monografie versus annalen

Omdat dit boek van Caesar niet de gehele geschiedenis van Rome beschrijft, kunnen we het plaatsen in de tweede Romeinse schriftelijke traditie: de monografie. Een monografie is een beschrijving van één bepaald onderwerp. Dit onderwerp kan een oorlog zijn, maar ook een persoon (in dat geval spreken we van een biografie).

3: De annalen van Livius en Tacitus

Tacitus

Twee alomvattende annalen werden geschreven door Livius (59 v.Chr.-17 n.Chr.) en Tacitus (56-120 n.Chr.). Vooral hun beschrijvingen van gebeurtenissen tijdens hun eigen levensperiode zijn onmisbaar voor onze kennis over het verloop van de geschiedenis. Alle hedendaagse literatuur die politieke gebeurtenissen uit de Romeinse tijd als onderwerp heeft, moet zich wel baseren op annalen van schrijvers als Livius en Tacitus. Vaak zijn deze bronnen de enige die over een bepaalde gebeurtenis uitweiden.

Meerdere vertalingen van hun werken zijn dan ook in omloop. Het belangrijkste voor schrijvers die Livius en Tacitus willen gebruiken is het toepassen van bronnenkritiek, omdat in de Romeinse geschiedschrijving talloze gebeurtenissen als het ware werden ‘herschreven’. Op deze manier leken de Romeinen heldhaftiger en sommige gehate keizers juist slechter dan zij werkelijk waren. Deze incorrecte weergave kan blijken uit archeologische resten, of andere bronnen die de Romeinse tegenspreken.

Buiten de geschiedschrijving: Cicero en Vergilius

Twee belangrijke auteurs die iets andere literaire werken schreven, waren Cicero en Vergilius. Het dichtwerk de Aeneis van Vergilius gaf een mythologische verklaring voor het ontstaan van de stad Rome. Dit werk moest de Romeinse tegenhanger van de Ilias en de Odysee van Homerus worden.

Cicero: Briljant spreker en schrijver

Marcus Tullius Cicero (106-43 v.Chr.) was een zeer invloedrijke senator uit de tijd van de Republiek. Niet alleen was hij één van de grote tegenhangers van Caesar en had hij een aandeel in diens moord, hij was ook een begiftigd spreker, schrijver en advocaat. Hij oogstte roem door tijdens de dictatuur van Sulla een man succesvol te verdedigen tegen een valse aanklacht door een vriend van de dictator.

Het boek dat Cicero schreef is vooral gericht op zijn eigen leven en werk. Cicero wordt bovendien gezien als een vroege humanist. Hij gebruikte het woord humanitas voor de kracht van het denken, de noodzaak van barmhartigheid en de ontwikkelde levensstijl van de inwoners van Rome.