Hoe hygiënisch waren de Romeinen?

De Romeinen worden geprezen om de innovaties die zij de wereld brachten. Op het gebied van sanitatie ontwikkelden de Romeinen aquaducten, baden en toiletten. Deze bouwden zij door hun hele Rijk en zo verspreidde de kennis zich over Europa. Verrassend genoeg waren de Romeinen op het gebied van hygiëne juist minder ver dan je zou verwachten.

Het transport van water

De Romeinen haalden hun water uit bronnen in de bergen of uit waterreservoirs die zij hadden ingedamd. Via aquaducten werd dit verse water getransporteerd naar grote steden. Alleen Rome zelf telde al elf aquaducten in de 3e eeuw n.Chr. Het water dat door de aquaducten stroomde werd met behulp van leidingen vervoerd naar bassins (voor mensen) en troggen (voor de dieren). Rijken lieten hun slaven water halen. Het water werd daarnaast getransporteerd naar de baden van de thermae.

Waarom niet hygiënisch?

In het transport van water waren de Romeinen dus wel bedreven. Het probleem was echter dat het water bij lange na niet aan onze standaarden van hygiëne voldeed. Hoewel de Romeinen op de hoogte waren van het slechte effect van lood op de gezondheid, werden de buizen vaak toch van dit metaal gemaakt. Er zat dan ook 10 keer zoveel lood in het drinkwater dan in bronwater. Bovendien was water uit een reservoir niet schoon, in tegenstelling tot water dat uit een bron kwam.

Wormen en parasieten

 De archeoloog Piers Mitchell ontdekte dat de Romeinen door hun buizensystemen juist de zweepworm, de rondworm en de darmparasiet Entamoeba Histolytica meebrachten naar verschillende gebieden. Velen leden daarom aan dysenterie. De baden en de toiletten die de Romeinen bouwden werden blijkbaar zo onhygiënisch, dat deze niet eens goed waren voor de algemene gezondheid.

Humoralisme

De Romeinen wisten wel van het bestaan van de darmworm af. Hun geneeskunde was destijds gebaseerd op het humoralisme. Het humoralisme onderscheidt vier zogenaamde humoren: bloed, slijm, zwarte gal en gele gal. Deze geneeskundige theorie werd in de oudheid al door Hippocrates beschreven en later door de Romeinse Galenus van Pergamon overgenomen. Een onstabiele balans van de vier humoren kon er voor zorgen dat iemand ziek werd door een worm of parasiet. In andere woorden: zolang er een balans van de vier humoren bestond, kon men niet ziek worden van het hygiënisch gezien slechte water.

Vissaus

Het gebruik van een ongekookte vissaus verklaart de aanwezigheid van de lintworm. Deze vissaus noemden de Romeinen garum. De productie van de vissaus en de handel ervan in het rijk, zou de verspreiding van de lintworm parasiet uit gebieden in Noord-Europa naar alle mensen in het rijk mogelijk hebben gemaakt​​, aldus Mitchell.

Romeinen slecht voor de gezondheid?

Hoewel de Romeinen dus belangrijke innovaties als het aquaduct door Europa verspreidden, brachten zij ook overal parasieten en wormen. Heel verrassend is dit ook niet te noemen, want echte kennis van geneeskunde bestond in de Oudheid bijna niet. Het zou tot de 19e eeuw duren voordat de moderne geneeskunde zou ontdekken hoe men voor hygiënisch goede omstandigheden zorgt.