Joods feest van Chanoeka

De meesten zijn gewend om 25 december kerstmis te vieren en op 31 december met oliebollen en vuurwerk klaar te zitten om het nieuwe jaar in te gaan. Binnen het Jodendom ziet de decembermaand er echter iets anders uit. Het Joodse nieuwjaar valt bijvoorbeeld meestal in september en de belangrijkste gebeurtenis in december is Chanoeka. Dit ‘feest van de lichtjes’ wordt elk jaar wordt gevierd om de herinwijding van de Tempel in 165 voor Christus te herdenken.

Het verbod van Antiochus IV

Judea was tot 200 voor Christus onderdeel van het Ptolemaïsche Egypte. In dat jaar werden de Egyptenaren verslagen door de Hellenistische Seleuciden en kwam Judea onder het gezag van koning Antiochus III de Grote te staan. Onder Antiochus III mochten de Joden hun geloof blijven belijden, maar onder zijn opvolger Antiochus IV werden uitingen van de joodse religie verboden. In 167 voor Christus stopte Antiochus IV de diensten in de Joodse Tempel en liet hij daar een altaar voor Zeus oprichten. Hij liet eveneens varkens, die voor in het Jodendom als zeer onrein gelden, slachten op het Heilige Altaar van de Tempel.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Olie voor de menora

De Joden kwamen hierna onder leiding van Juda de Maccabeër in opstand en in 165 voor Christus veroverden de Macabeeërs na een lange en bloedige strijd Jeruzalem. Nadat zij bij de Tempel aankwamen, bleek deze geplunderd en vernield te zijn. Zij gingen daarop meteen aan het werk om het heiligdom te herstellen en opnieuw in te wijden. In de kelders van de Tempel vonden zij slechts één vaatje olie om de hoge menora te laten branden. De olie, die normaal gesproken genoeg was voor één dag, bleef echter acht dagen branden. Net zo lang tot de Maccabeeërs een nieuwe voorraad konden laten aanrukken.

Chanoeka in december

De herinwijding van de Tempel en het wonder van de olie worden sindsdien elk jaar herdacht op Chanoeka. Dit feest begint na zonsondergang van de 24e dag van de joodse maand Kislev en duurt acht dagen. Chanoeka is één van de kleinere Joodse feesten en de enige die niet in de Tenach wordt genoemd. Het feest is onder invloed van de Verlichting en de invloed van kerst, waarbij lichtjes ook centraal staan, wel belangrijker geworden.

Tradities tijdens Chanoeka

Om Chanoeka te herdenken steken de Joden tijdens het feest iedere dag de chanoekia aan, een speciale kandelaar met negen kaarsjes. Vanwege de chanoekiot staat Chanoeka ook wel bekend als ‘het feest van de lichtjes’. De chanoekia moet, zolang dat geen gevaar met zich meebrengt, in een raamkozijn worden neergezet om het wonder aan te kondigen. Naast chanoekia kent Chanoeka nog een aantal eigen gebruiken. Zo eten de Joden tijdens het feest vooral lekkernijen die in olie zijn gebakken, om de olie van de menora uit te beelden. Hieronder vallen de latkes, een soort aardappelpannenkoekjes, en de soefganiot, een gefrituurde deegbol met jamvulling. Daarnaast spelen Joodse kinderen op Chanoeka met een dreidel, een tolletje met de Hebreeuwse letters Nes, Gadol, Haja en Sjam, die staan voor ‘een groot wonder gebeurde daar’.