Hendrik Antoon Lorentz (1853-1928)

Hendrik Antoon Lorentz was een Nederlands natuurkundige en Nobelprijswinnaar. Hij deed vooral onderzoek naar licht en elektromagnetisme en vormde een belangrijke schakel tussen de wetenschap van de negentiende eeuw en het werk van latere grootheden als Albert Einstein, Paul Ehrenfest en Niels Bohr.

Lorentz werd geboren in Arnhem, in een relatief welgestelde familie van tuinders. Aangezien hij op de middelbare school excelleerde in vrijwel alle vakken besloot hij de klassieke talen te leren. Dit was destijds een vereiste om te mogen studeren aan een universiteit. Hij studeerde wis-, natuur- en sterrenkunde in Leiden en werd daar reeds op zijn vijfentwintigste benoemd tot hoogleraar theoretische natuurkunde, een nieuwe leerstoel.

Nobelprijs voor Zeeman-effect

Samen met zijn voormalig student en assistent Pieter Zeeman ontving Lorentz in 1902 de Nobelprijs voor natuurkunde. Lorentz leverde de theoretische onderbouwing van het Zeeman-effect, dat betrekking had op het gedrag van atomen in aanwezigheid van een sterk magnetisch veld. Dit droeg bij aan de kennis over de structuur van atomen. Ideeën van Lorentz over de lichtsnelheid lagen aan de basis van Einstein’s theorie van bijzondere relativiteit. De Leidse wetenschapper gaf zijn naam aan talloze wetenschappelijke termen, zoals de Lorentz-verdeling en de Lorentztransformatie.

Afsluitdijk en internationale samenwerking

Lorentz was niet alleen binnen de academische wereld actief. Zo schiep hij het theoretische kader waarmee bepaald werd op welke plek de Afsluitdijk het beste gebouwd kon worden. Ook was hij, als wetenschapper uit een land dat neutraal was in de Eerste Wereldoorlog, actief in het bevorderen van internationale samenwerking tussen wetenschappers. Later deed hij dit in een meer officiële functie in dienst van de Verenigde Naties. Om zijn vakgebied uit te dragen gaf Lorentz ook colleges aan een breder publiek van geïnteresseerde leken.

Dood en nalatenschap

Lorentz overleed in 1928, waarna de regering een periode van rouw afkondigde. Een groot aantal mensen, waaronder veel wetenschappers uit het buitenland, woonde de begrafenis bij. Einstein beschreef later hoe zijn ideeën zo sterk geabsorbeerd waren in de natuurwetenschap dat ze door sommigen niet eens meer als baanbrekend herkend werden.