Een aandeel in de VOC

De Verenigde Oost-Indische Compagnie stond aan de bakermat van de moderne beurshandel en alles wat daarbij komt kijken. Volgens een boek uit 1688 (Confusión de confusiones) ging het in de zeventiende eeuw in Amsterdam alleen maar over aandelen, waar je ook kwam en wie je ook sprak. Zoals de VOC zelf een bundeling van krachten was om de Nederlandse handelspositie te versterken, zo gaf de handel in aandelen de mogelijkheid om het kapitaal uit het hele land in te zetten (zonder belastingen te hoeven heffen).

Nadat Cornelis de Houtman de weg had geplaveid om naar de Oost te varen, werd al gauw door Johan van Oldenbarnevelt en de Staten-Generaal besloten de verschillende concurrerende compagnieën te verenigen in één organisatie. Dit zou zowel hun slagkracht in commerciële en diplomatieke gelegenheden als de inkomsten van de staat ten goede komen. De 76 bewindhebbers van de voorcompagnieën vormden de leiding van de nieuwe onderneming, met de Heren Zeventien als overkoepelend bestuur.

Investeren in de compagnie

Al meteen kon iedereen investeren in de compagnie, ongeacht de grootte van de inleg. Zo tekende de rijke koopman Lijntgens voor 105.000 gulden in terwijl dienstmeid Neeltgen Cornelis 100 gulden bijdroeg (op een salaris van een halve gulden per dag). In de zes steden waar de VOC zetelde, haalde men in totaal 6,5 miljoen gulden op in het eerste jaar. Dit was vrij bijzonder, aangezien het onzeker was hoe succesvol het bedrijf zou zijn. In de eerste decennia werd er weinig dividend uitgekeerd.

Toenemende handel en fraude

Toch ontwikkelde de aandelenhandel zich gestaag. In 1611 verrees de beurs van Hendrick de Keyser in Amsterdam. De lange duur van de maatschappij droeg bij aan de noodzaak om aandelen vrij te verhandelen. Het gebrek aan regels en de grote onduidelijkheid omtrent de precieze gang van zaken vergrootten de kans op fraude. Zo handelde ex-bestuurslid en investeerder Isaac le Maire in naked short sales. Hierbij werden fictieve blanco aandelen voor een bepaalde prijs verkocht, met de verwachting dat de koers zou dalen. Hij kocht de beloofde aandelen vervolgens voor een lagere prijs op en maakten zo winst op de verkoop.

Verwarring op de beurs

Niet voor niets heette het eerdergenoemde boek over de Amsterdamse aandelenhandel Confusión de confusiones (Verwarring der verwarringen). Hierin legt een door de wol geverfde handelaar aan een wijsgeer en een koopman uit wat zijn werk inhoudt. Allebei slagen zij er vervolgens niet in wijs te worden uit de opties, futures, koersen en premies. De complexiteit van de beurzen is er in de tussentijd niet eenvoudiger op geworden, hoewel er wel met enige regelmaat pogingen zijn de handel meer te reguleren.