Exercise Tiger: de ramp waardoor D-Day bijna niet doorging

Op 6 juni 1944 bestormden Britse, Canadese en Amerikaanse troepen de stranden van Normandië. Het doel: West-Europa bevrijden van Nazi-Duitsland. Maar het had maar een haar gescheeld of D-Day was niet doorgegaan. Een drama tijdens een oefening, slechts anderhalve maand voor de invasie, zorgde ervoor dat de operatie bijna werd afgeblazen.

In april 1944 wachtte heel West-Europa op de invasie. Het was niet meer de vraag of, maar waar en wanneer de geallieerde landing zou plaatsvinden. Dat die invasie een risicovolle onderneming zou worden, stond eveneens vast. Daarom bereidden de geallieerde legerleiders alles tot in de puntjes voor. Soldaten werden tot het uiterste getraind voor wat hen te wachten stond.

Oefenen in Engeland

Exercise Tiger ramp D Day In de Tweede Wereldoorlog veranderde Engeland in een enorm fort en oefenterrein. Van over de hele wereld werden soldaten naar Engeland gebracht, waar ze lang en hard trainden voor de komende invasie. De geallieerde legerleiding maakte deze oefeningen zo realistisch. Er werd geoefend op stranden die zo veel mogelijk leken op de stranden waar de echte invasie zou plaatsvinden. Die oefeningen vonden bovendien in het diepste geheim plaats, om de Duitsers geen aanwijzingen te geven over de plek van de invasie. Tegelijk werd er tijdens zulke oefeningen ook vaak met echte munitie geschoten. Volgens opperbevelhebber Eisenhower konden soldaten zo wennen aan het lawaai, de stank en bovenal het gevoel van de kogels die hen om de oren zouden vliegen.

Exercise Tiger

Eind april 1944 werd zo’n oefening gehouden. Onder de codenaam Exercise Tiger zou de Amerikaanse eenheid Force U landen op de stranden van Slapton Sands, in het Engelse Devon. Die stranden leken namelijk erg op de stranden van wat tijdens D-Day Utah Beach zou zijn. Daarom waren ze de ideale oefenlocatie voor de troepen die op Utah zouden landen. Tijdens de oefening zouden Amerikaanse soldaten een nacht op zee doorbrengen, net als wanneer ze naar Normandië zouden varen, om in de vroege morgen het strand te bestormen. Bij die bestorming zouden marineschepen vanuit zee met echte granaten het strand beschieten. Dat was deels voor het realistische effect. De infanterie zou zich een weg moeten banen over een door explosies omgeploegde kuststrook en door een muur van rook en lawaai. Maar ook voor de kanonniers zou het een goede oefening zijn. Tijdens de invasie zouden zij ook dekkingsvuur moeten geven, zonder de eigen troepen te raken.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Niet alleen de scherpe munitie was een groot risico tijdens de oefening. De Slapton Sands liggen aan het Kanaal, niet ver van de Franse haven Cherbourg. In 1944 was dat binnen het bereik van de geduchte Duitse Schnellboten, kleine maar snelle en zwaarbewapende marineschepen die vaak werden gebruikt om ’s nachts geallieerde schepen in het Kanaal te overvallen. De Royal Navy moest daarom de oefening beschermen.

Exercise Tiger ramp D Day

Een drama ontvouwt zich

Dat de oefeningen geen overbodige luxe waren, bleek al snel tijdens Exercise Tiger. De eerste landing zou op 27 april om 07.30 uur plaatsvinden. Ongeveer een uur voor de landing, zouden schepen van de Royal Navy het vuur op het strand openen. Een aantal schepen was echter vertraagd. De commandant van de hele operatie besloot de landing een uur uit te stellen, maar dat bericht bereikte niet alle landingsschepen. Zij zetten de landing op het oude tijdstip in, precies op het moment dat het inleidende bombardement met echte munitie volgens het nieuwe tijdstip begon. De te vroeg gelande soldaten kregen de volle laag van hun eigen marine. Hoeveel soldaten hierbij omkwamen, is nooit bekend geworden.

Maar het echte drama moest nog komen. De volgende ochtend zou een grote genie-eenheid met tanks ander groot materieel op het strand worden gezet. Hun konvooi van acht grote landingsschepen was in de vroege ochtend van 27 april uitgevaren. Al die activiteit was echter door de Duitsers opgemerkt, die een grote hoeveelheid radioverkeer voor de kust van Zuid-Engeland registreerden. In de nacht van 27 op 28 april verliet een eskader Schnellboten de haven van Cherbourg met de opdracht uit te zoeken wat er gaande was. In het holst van de nacht ontweken de Duitsers de Britse blokkade en kwamen ze ongezien aan de overkant van het Kanaal bij het konvooi van de Amerikaanse genietroepen uit. De Duitsers hadden hun doelwitten voor het uitkiezen. In een uur tijd brachten de Schnellboten twee van de acht landingsschepen tot zinken. Twee andere schepen waren zwaar beschadigd, waarvan één nota bene door eigen vuur.

Problemen voor de geallieerden

De volgende ochtend werd het geallieerde opperbevel geconfronteerd met een groot probleem. De oefening, die min of meer een soort generale repetitie had moeten zijn, was uitgelopen op een drama, met een enorm verlies van belangrijk materieel. Daarnaast was gebleken dat de beveiliging van het Kanaal door de Royal Navy verre van waterdicht was en waren er gevoelige communicatiefouten tussen de Britten, de Amerikanen en de marine en landsoldaten aan het licht gekomen. Dit leidde tot grote zorgen bij de geallieerde legerleiding. Als zulke fouten tijdens een oefening met acht schepen immers al zulke catastrofale gevolgen konden hebben, wat zou er dan kunnen gebeuren als de hele geallieerde vloot van duizenden schepen in het spel was?

Plannen voor D-Day uitgelekt?

Nog erger was het nieuws dat er na twee dagen oefenen wellicht duizend doden en vermisten te betreuren waren. Zonder dit soort ongelukken was het al haast onmogelijk om de oefeningen geheim te houden, maar het verlies van zo veel mensenlevens was nauwelijks onder de pet te houden. Het nieuws van de ramp zou de Duitsers belangrijke aanwijzingen kunnen geven over waar en hoe de geallieerden te werk zouden gaan tijdens de invasie.

Tot overmaat van ramp bleken onder de vermisten tien officieren te zijn die zeer gedetailleerde informatie over de landingen hadden. Onder hun leiding zouden de Amerikanen tijdelijke aanlegsteigers op Utah Beach bouwen. Daardoor wisten ze exact waar de landing zou plaatsvinden. Eisenhower vreesde dat zij wellicht krijgsgevangen waren genomen en beval dat D-Day werd uitgesteld tot de lichamen van alle tien waren gevonden. Als er kans was dat de plannen zouden uitlekken, zou Operatie Overlord geheel moeten worden gewijzigd en waren alle jaren van gedetailleerde voorbereiding voor niets geweest.

De volgende dag borgen reddingswerkers van de geallieerde marine honderden lijken langs de kust van de Slapton Sands. Tot de grote opluchting van het geallieerde opperbevel waren de tien vermiste topofficieren onder de geborgen doden. De plannen voor D-Day waren niet uitgelekt. Daarnaast deden de reddingswerkers een macabere ontdekking: veel van hen hadden de ramp wellicht kunnen overleven, als ze hun reddingsvest correct aan hadden gehad. Echter, de soldaten hadden nooit instructies over de reddingsvesten gekregen. Omdat de meesten grote tassen uitrusting op hun buik en rug hadden hangen, hadden velen hun reddingsvest om hun middel gebonden. Daardoor waren ze ondersteboven in het water terechtgekomen. Zonder kans om het hoofd boven water te krijgen, waren ze reddeloos verloren.

Geheimhouding

De geallieerden zetten alles op alles om het drama geheim te houden. Niet alleen om te voorkomen dat de Duitsers een idee kregen van waar of wanneer de invasie plaats zou vinden, maar ook omdat zo vlak voor de verwachte datum een dergelijk drama de moraal onder de troepen behoorlijk kon beschadigen. Het personeel van een ziekenhuis in Devon, dat ineens honderden gewonden moest behandelen, kreeg te horen dat er geen vragen mochten worden gesteld, of beantwoord. Wie iets vroeg of iets tegen de pers of omwonenden losliet, zou voor de krijgsraad worden gesleept. De honderden slachtoffers werden in het geheim begraven op een soldatenkerkhof uit de Eerste Wereldoorlog, overlevenden van de ramp moesten geheimhouding zweren.

Pas een maand na D-Day, bijna drie maanden na de ramp, liet Eisenhower een bericht verschijnen in een Amerikaans militair tijdschrift, maar door de hevige strijd in Normandië raakte deze mededeling al snel ondergesneeuwd onder andere berichten over gesneuvelde soldaten. Pas in 1988 raakte het drama bij het grote publiek bekend toen een lokale hoteleigenaar na jarenlang eigen onderzoek een boek over de ramp publiceerde.

Meer doden dan tijdens landing

Na de oorlog werden de gesneuvelden herbegraven op de militaire begraafplaats bij Cambridge of naar de Verenigde Staten overgebracht. Volgens het Amerikaanse ministerie van Defensie kwamen 749 militairen om tijdens de nachtelijke overval door de Duitse Schnellboten, hoeveel soldaten omkwamen door het eigen vuur een dag eerder, is nooit bekend geworden, maar historici vermoeden dat bij elkaar iets meer dan 900 soldaten sneuvelden. Bizar genoeg vielen er op Utah Beach tijdens de invasie zelf slechts enkele honderden doden onder de geallieerden.