Julius Caesar en de invasie van Groot-Brittannië

Het eiland Groot-Brittannië heeft in de oudheid deels tot het Romeinse Rijk behoord. De verhalen van de beroemde muur van Hadrianus of de Keltische koningin Boudica zijn dan ook zeker niet onbekend. Voordat (een deel van) dit eiland in 43 n.C. echter door de Romeinen werd veroverd, deed de beroemde Julius Caesar ook een poging. Hoe gebeurde dit precies?

Gallische oorlog

Tussen 58 en 51/50 v.C. ondernam Julius Caesar meerdere veldtochten, hij vocht in deze periode tegen verschillende Gallische stammen. Deze periode staat ook wel bekend als de Gallische oorlog of oorlogen. Gedurende zijn tijd in Gallië ondernam Caesar ook twee pogingen het Engelse eiland te veroveren, zij het zonder veel succes. Zijn langdurige afwezigheid uit Rome deed Caesar daarbij geen goed. Zijn politieke bondgenoten hadden zich tegen hem gekeerd, dit leidde in 49 v.C. tot een burgeroorlog. Caesar schreef de Commentarii de Bello Gallico (Commentaren op de gebeurtenissen in Gallië), waarin hij naast zijn verovering van Gallië ook zijn tochten naar het huidige Engeland beschreef.

Waarom Groot-Brittannië?

Tijdens Caesars campagne in Gallië viel zijn oog op het Britse eiland. Hij had Gallië inmiddels grotendeels veroverd. Over zijn redenen om naar het Britse eiland te varen bestaan verschillende theorieën. Mogelijk wilde hij zijn series aan succesvolle campagnes verlengen, of zijn terugkeer naar het met zijn vijanden gevulde Rome uit te stellen. Het is ook goed mogelijk dat er een aantal Britse stamhoofden Caesar om hulp hadden gevraagd bij het verslaan van vijandige stammen. Het lijkt in ieder geval niet waarschijnlijk dat Caesar de intentie had om een volledige campagne tegen het Britse eiland te organiseren. Deze eerste poging betrof vermoedelijk een verkenningstocht.

Eerste poging

Caesar gebruikte in 55 v.C. tachtig schepen om twee legioenen naar het eiland te varen. De calvarie met haar paarden zou apart vertrekken. Eerder was er een Gallisch stamhoofd (Commius) naar het eiland gestuurd om aanhang voor de Romeinen te werven. Toen het eiland in zicht kwam, bleek de kust gevuld met Britse strijders. Caesar wachtte nog een tijd op zijn calvarie, maar voer uiteindelijk verder langs de kust. De schepen bereikten een geschikte landingsplek, maar de Britten waren er nog steeds.

De Romeinen begonnen twijfelend via het water naar het land te trekken, ondertussen belegerd door de Britten. Caesar beschreef in zijn werk hoe het uiteindelijk de adelaar-drager van het tiende legioen was die de redding vormde. Hij rende voorruit het stand op, roepend naar zijn kameraden om hem te volgen. De legioenen wisten de Britten te verjagen, maar zonder cavalerie konden zij dit succes niet voortzetten en zetten zij hun kamp op op het strand. De Britten stuurden afgezanten om over vrede te onderhandelen, samen met deze afgezanten werd Commius meegestuurd. De onderhandelingen waren niet succesvol.

Enkele dagen later arriveerde eindelijk de cavalerie. Voordat zij zich echter bij de Romeinen op het strand konden voegen werden zij door een grote storm weer teruggeblazen naar Gallië. Caesar zat dus nog steeds zonder cavalerie en ook een aantal van zijn eigen schepen waren flink beschadigd. Dit gaf de Britten nieuwe hoop. Uiteindelijk kwam het wederom tot een grote strijd, deze werd gewonnen door de Romeinen. Opnieuw kon de aanval echter niet worden doorgezet. Caesar had er inmiddels genoeg van. Hij vertrok met zijn legioenen weer terug naar Gallië. Verder dan het strand is Caesar tijdens deze eerste invasie dus nauwelijks gekomen.

Tweede poging

Ook zijn tweede poging beschreef Caesar in de Commentarii de Bello Gallico. Tijdens deze tweede poging, in 54 v.C., was Caesar beter voorbereid. Hij nam onder meer vijf legioenen en een olifant mee. Dit maal stond niemand de Romeinen op te wachten op de Engelse kust. Nadat hij vernam dat de Britten zich zo’n 16 kilometer verderop bevonden, marcheerde Caesar zijn troepen in die richting. Tot een groot gevecht kwam het niet, de Britten bleven zich steeds verder terugtrekken, met Caesars troepen op hun hielen.

Wederom werkte echter het weer niet mee. Het bericht kwam binnen dat een storm de Romeinse schepen flink had beschadigd. Caesar moest zijn inlandse tocht opgeven en keerde terug naar zijn schepen. Het koste de Romeinen tien dagen op de schade te repareren. Ook bouwde ze aardwallen en wachtten op de aanval van de Britten. Deze kwam in eerste instantie niet, de Britten waren inmiddels verenigd onder één leider: Cassivellaunus. Deze probeerde met kleine acties Caesar uit de tent te lokken, wat uiteindelijk ook lukte. Caesar marcheerde nu richting de Theems, waar de oversteekplaats gebarricadeerd bleek. Met behulp van de olifant wisten de Romeinen de Britten echter op de vlucht te jagen.

Caesar besloot het over een andere boeg te gooien. Hij beloofde een van de voormalige opperhoofden zijn koninkrijk terug, waarna meerdere stammen Cassivellaunus in de steek lieten. Na een mislukte aanval vroeg deze om een wapenstilstand, die Caesar accepteerde. Ze sloten een verdrag, waarna Caesar snel weer terugvoer naar Gallië.

Om de eer

Na de vruchteloze eerste poging, leverde deze tweede poging Caesar ook niet veel op. Hij verkreeg enkele gijzelaars en sloot een verdrag waardoor hij tribuut betalingen van de Britten zou krijgen. Hij liet echter niemand achter om te controleren of de Britten zich aan het verdrag hielden. Het is dan ook waarschijnlijk dat Caesars’ tweede expeditie meer gefocust was op het herstellen van zijn eer, na het mislukken van de eerste tocht. Hij keerde nooit meer terug naar het eiland en het zou uiteindelijk nog bijna honderd jaar duren voordat het huidige Groot-Brittannië (ten dele) onder Romeins bewind kwam.

Tijdens een archeologische opgraving in Kent in 2017 werden onder andere antieke wapens en sporen van een verdedigingsgracht ontdekt. Volgens de archeologen komen de vondsten en de vindplaats overeen met hoe Caesar zijn tweede invasie beschreef, wat dit het eerste bewijs van Caesar invasie van 54 v.C. maakt.  S

Bronnen:

• Livius.org: Gaius Julius Caesar: Conquest of Gaul
• Historytoday.com: Julius Caesar’s First Landing in Britain
• Britishheritage.com: Julius Caesar in Britain
• Unrv.com: Invasion of Britain 54 bc
• BBC.com: Julius Caesar's Britain invasion site 'found by archaeologists'

Afbeeldingen

• Caesars eerste invasie van Groot-Brittannië. Caesars boot wordt de kust opgetrokken terwijl zijn soldaten de inheemse krijgers bevechten. Lithograaf bij W. Linnell en E. Armitage. Via Wellcome Collection [CC BY4.0].
• De aardelaar-drager van het tiende legioen springt van zijn schip en marcheert de kust van Engeland op, de Romeinse invasie leidend. James William Edmund Doyle, A Chronicle of England: B.C. 55 – A.D. 1485 (Londen), via Wikimedia Commons