Waar komt de pannenkoek vandaan?

Het is één van de meest geliefde lekkernijen ter wereld, ook in Nederland: de pannenkoek. Er zijn oneindig veel verschillende varianten van de pannenkoek te ontdekken, van de hartige vorm die in Afrika gegeten wordt tot de zoete vorm in bijvoorbeeld Nederland en België. Maar waar ligt eigenlijk de precieze oorsprong van de pannenkoek?

Het is onduidelijk wie de allereerste pannenkoek bakte, het is immers heel makkelijk om een mengsel van water, eieren en meel te maken en dat op een warme plaat of steen op te warmen. Het zou al kunnen dat er ver in de prehistorie op deze manier platte broden, of een soort pannenkoeken gebakken werden. Wat we zeker weten is dat in ieder geval de oude Grieken en Romeinen al pannenkoeken aten. De oude Griekse dichters, Cratinus en Magnes, schreven er zelfs over in hun poëzie. De basis van deze Romeinse pannenkoeken bestond uit melk, eieren en bloem. Deze ingrediënten werden gemixt en vervolgens boven een vuurtje gebakken.

Net als nu hadden de Romeinen ook verschillende varianten voor hun pannenkoeken, zo werden ze bijvoorbeeld met honing of fruit gegeten of kaas en vlees. Pannenkoeken waren een goede manier om voorraden van bijna bedorven waren zoals eieren, melk en boter op te gebruiken.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Pannenkoeken in de middeleeuwen

Eeuwen later, tijdens de middeleeuwen, ging de pannenkoek steeds meer lijken op die we tegenwoordig kennen. Het oudste geschreven recept voor pannenkoeken is terug te vinden in een kookboek uit 1439, de tijd dat het woord ´pannenkoek´ ook gangbaar werd. Het recept van de pannenkoek bestond destijds onder andere uit maismeel, water, melk, gesmolten boter, een vleugje bloem en boekweit. Dit recept wordt nu nog steeds min of meer gebruikt voor Franse crêpes, in de Nederlandse variant wordt tegenwoordig wat meer bloem en water gebruikt. In deze tijd werden de pannenkoeken op stenen gebakken of af en toe ook op haarden.

De populariteit van pannenkoeken in deze periode was zo groot dat zelfs Shakespeare erover schreef in zijn stukken. In zijn twee stukken All’s Well That Ends Well uit het jaar 1602/1605 en As You Like It uit 1599 benoemt hij de lekkernij minimaal vier keer.

Christendom

In de middeleeuwen speelden pannenkoeken ook een rol in het Christendom. Ze werden traditioneel in grote hoeveelheden gegeten op Vastenavond, tegenwoordig bij ons ook wel bekend als de laatste dag van Carnaval, een moment van feest vóór het begin van de vastentijd voor Pasen. De mensen konden toen nog even genieten van de lekkernij, voordat de periode van het door de kerk opgelegde vasten begon.

De Verenigde Staten

Vaak wordt gedacht dat de Europeanen degenen waren die de pannenkoeken voor het eerst aan de Amerikanen introduceerden, maar dat blijkt toch niet helemaal waar te zijn. Naar verluidt hadden de oorspronkelijke inwoners van de Verenigde Staten al hun eigen versie van de pannenkoek. Deze pannenkoek werd door de Indianen nokehick genoemd, wat ´geen koek´ betekent.

Maar de Europeanen, in het bijzonder de Nederlanders, hebben wel een inbreng gehad in de moderne versie van de pannenkoek in Amerika. In de 18e eeuw maakten de Nederlanders in het land het gebruik van boekweit in het recept van de pannenkoek populair. In Amerika werden pannenkoeken, ook wel bekend als hoe cakes, johnnycakes of flapjacks, daarna voornamelijk gemaakt van boekweit of maismeel. Amelia Simmons´ American Cookery uit 1796 was vermoedelijk het eerste volledig Amerikaanse kookboek dat recepten voor deze pannenkoeken bevatte.

Nog steeds een razend populaire lekkernij

Na de ontwikkeling van de pannenkoekenmix in 1889 in de Verenigde Staten werd het maken van pannenkoeken makkelijker dan ooit. Wereldwijd worden pannenkoeken nog steeds gegeten in allerlei soorten en maten. De Fransen hebben de crêpe, in Amerika zijn er de fluffy pancakes die als ontbijt worden gegeten, Duitslang heeft de pfannkuchen die soms in reepjes wordt gesneden en bij soep worden gegeten en hier in Nederland eten we ze met jam en bruine suiker of kaas met spek. De opties zijn eindeloos en één ding is zeker: de pannenkoek is absoluut een tijdloze lekkernij.