Anne Frank

Op 4 april 1944 schreef Anne Frank in haar dagboek: ‘Met schri­jven word ik alles kwi­jt, mi­jn ver­dri­et verd­wi­jnt, mi­jn moed her­leeft. Maar, en dat is de grote vraag, zal ik ooit nog iets groots kun­nen schri­jven, zal ik ooit eens jour­nal­iste en schri­jf­ster wor­den?’ Anne Frank gaf met haar dagboek een persoonlijk gezicht aan de meer dan één miljoen kinderen die stierven tijdens de Holocaust.

Annelies Marie ‘Anne’ Frank werd geboren op 12 juni 1929 in Frankfurt, als dochter van Otto en Edith Frank en zusje van Margot. Nadat Hitler op 20 januari 1933 Rijkskanselier van Duitsland werd, besloot het joodse gezin om het land te verlaten. De familie Frank verhuisde naar Amsterdam, waar Otto een eigen bedrijf had. Op 10 mei 1940 vielen Duitse troepen Nederland binnen en vijf dagen later gaf Nederland zich over. Otto Frank hield er rekening mee dat de familie zou moeten onderduiken en richtte een onderduikruimte in op de tweede verdieping van zijn kantoorpand aan de Prinsengracht.

Het Achterhuis

Nadat Margot een oproep kreeg om naar een Duits werkkamp te gaan, dook de familie op 6 juli 1942 ook daadwerkelijk onder in de daarvoor klaargemaakte ruimte, bijgenaamd ‘het achterhuis’. De familie Frank verbleef hier twee jaar, met Herman en Auguste van Pels en hun zoon Peter en Fritz Pfeffer. Slechts vier kantoormedewerkers waren op de hoogte van de onderduikers: Miep Gies, Johannes Kleiman, Victor Kugler en Bep Voskuijl. Zij brachten hen onder meer levensmiddelen.

Dagboek van Anne Frank

Twee jaar lang waren de onderduikers veroordeeld tot de donkere, vochtige ruimte van het kantoorpand. De enige natuur die ze zagen was de top van een kastanjeboom die vanuit het zolderraam te zien is. In deze periode schreef Anne uitgebreid in haar dagboek. Hierin vertelde ze over het leven in het achterhuis: “Het be­nauwt me ook meer dan ik zeggen kan, dat we nooit naar buiten mo­gen en ik ben erg bang, dat we ont­dekt wor­den en dan de ko­gel kri­jgen. Dat is natu­urli­jk een min­der pret­tig vooruitzicht”.

Ontwikkeling Anne Frank

Ze beschrijft ook haar eigen ontwikkeling van jong meisje naar puber en de moeizame relatie met haar moeder. De ontluikende gevoelens voor Peter werden een bron van geluk: “Als ik, wan­neer ook, naar boven ga, heeft dat altijd ten doel dat ik ‘hem’ zal zien. Mi­jn lev­en hi­er is dus eigen­li­jk veel beter gewor­den, om­dat het nu weer een doel heeft en ik me op iets kan ver­heugen.” In 2018 werd bekend dat onderzoekers van het Huygens Instituut en het NIOD de tekst op twee afgeplakte pagina's konden ontcijferen. Daar vertelde ze meer over de ontwikkeling die ze doormaakte. 

Familie Frank verraden

Na een uitzending van de vrije radiozender Oranje, waarin de oproep werd gedaan om na de oorlog dagboeken in te zamelen voor de geschiedschrijving, ontstond bij Anne de wens om haar dagboek uit te brengen. Zo schreef zij hier op 5 april 1944 over: “Ik weet dat ik kan schrijven. Een paar verhaaltjes zijn goed, m’n achterhuisbeschrijvingen humoristisch, veel uit m’n dagboek spreekt, maar… of ik werkelijk talent heb, dat staat nog te bezien”. Bijna vier maanden later, op 4 augustus, werd de schuilplaats verraden door een onbekend persoon en viel de Sicherheitsdienst het achterhuis binnen.

Auschwitz

De bewoners van het achterhuis werden op de trein naar Kamp Westerbork gezet, van waaruit ze vervolgens op 3 september 1944 naar het concentratiekamp Auschwitz in Polen getransporteerd werden. Bij aankomst werden de mannen en vrouwen van elkaar gescheiden en Otto Frank zou zijn vrouw en dochters nooit meer terugzien.

Bergen-Belsen

Na enkele maanden zware arbeid werden Anne en Margot overgeplaatst naar het concentratiekamp Bergen-Belsen. Edith mocht niet met haar dochters mee en zij stierf kort daarna op 6 januari 1945. De omstandigheden in Bergen-Belsen waren erbarmelijk en in maart overleden de zusjes in korte tijd na elkaar aan tyfus. Anne was toen slechts vijftien jaar oud. Op 15 april, slechts enkele weken later, zouden Russische troepen het kamp bevrijden.

Publicatie dagboek Anne Frank

Otto Frank overleefde als enige van de onderduikers van het achterhuis de Holocaust. Hij besloot om Anne’s diepste wens in vervulling te laten gaan en op 25 juni 1947 werd het dagboek ‘Het Achterhuis’ gepubliceerd. Inmiddels is het boek in vele talen vertaald en zijn er zelfs diverse toneelstukken en films uitgebracht die op het boek gebaseerd zijn. Ook maakte het Anne Frank huis in 2020 een videodagboek van het verhaal van Anne Frank op mediaplatform YouTube.

Meer lezen? In ons dossier over de Tweede Wereldoorlog delen we wat van de meest tragische en spraakmakende verhalen tijdens en rondom de Tweede Wereldoorlog.

Afbeelding:

• Schoolfoto van Anne Frank, genomen in 1940 in de zesde klas van de 6e Montessorischool, Niersstraat 41-43, Amsterdam (Nederland): Onbekende fotograaf; Collectie Anne Frank Stichting Amsterdam [Public domain], via Wikimedia Commons