Bijzondere schenkingen van Hendrik Lorentz en Albert Einstein

Op 12 maart 2018 werden twee nieuwe, bijzondere schenkingen aan het Rijksmuseum Boerhaave gepresenteerd: persoonlijke documenten van Hendrik Lorentz en Albert Einstein.

Persoonlijke stukken van Hendrik Antoon Lorentz

Op 12 maart 2018 werden twee bijzondere schenkingen aan het Rijksmuseum Boerhaave gepresenteerd. Eén daarvan betrof een verhuisdoos vol persoonlijke stukken van de Nederlandse natuurkundige en Nobelprijswinnaar, Hendrik Antoon Lorentz.

Tussen deze stukken was onder meer een bankoverschrijving van het prijzengeld (46.948,95 gulden, omgerekend naar nu zo’n 600.000 euro) voor de Nobelprijs te vinden, dat de familie van de beroemde natuurkundige uit Arnhem jarenlang in het familiearchief heeft bewaard. Ook bevatte de doos huwelijksakten, geboortebewijzen, een aantal jeugdfoto’s, een dagboek van een reis naar Parijs en een schets met de tafelschikking van het dies-diner van de Leidse universiteit in 1900, het jaar dat Lorentz rector was.

Handgeschreven brief van Albert Einstein

Daarnaast presenteerde Museum Boerhaave tegelijk met de stukken van Lorentz een handgeschreven brief van de vader van de moderne natuurkunde: Albert Einstein. De brief van de wereldberoemde natuurkundige bevatte een dankwoord aan het Amsterdamse Genootschap ter bevordering van Natuur-, Genees- en Heelkunde, dat hem had onderscheiden met de Gouden Medaille. De brief is inhoudelijk niet heel uitzonderlijk, ‘maar een brief van Einstein is altijd bijzonder’, liet Dirk van Delft van het Rijksmuseum Boerhaave weten. Daarom kreeg de brief toch een plekje in de vitrine.

Lorentz en Einstein delen een vitrine

Het museum vond het toepasselijk dat Lorentz en Einstein een vitrine zouden delen. Hendrik Lorentz had in 1903 de basis gelegd voor de speciale relativiteitstheorie die Albert Einstein in 1905 verder zou uitwerken in een artikel getiteld Zur Elektrodynamik bewegter Körper. Volgens Van Delft keek de jonge Einstein op tegen de briljante Nederlander, en hadden de twee ‘veel respect voor elkaar’.

Het Rijksmuseum Boerhaave

Het Rijksmuseum Boerhaave (oorspronkelijk: het Nederlandsch Historisch Natuurwetenschappelijk Museum) staat in Leiden en is in 1928 opgericht. Het museum is vernoemd naar Herman Boerhaave (1668-1738), een Nederlandse arts, anatoom, botanicus, scheikundige en onderzoeker, en bevat een collectie historische wetenschappelijke instrumenten uit alle takken van de wetenschap.

In 2016 en 2017 onderging het museum een renovatie en herinrichting. Op 16 december 2017 vond de officiële heropening van het museum plaats, waarbij de naam van het museum ook (voor de vierde keer) werd veranderd in de huidige naam.

Lorentz (1853-1928)

De in Arnhem geboren Hendrik Lorentz was afkomstig uit een relatief welgestelde familie van tuinders. Na de middelbare school bestudeerde Lorentz de klassieke talen, aangezien dit destijds een vereiste was om aan een universiteit te mogen studeren. In Leiden studeerde hij wiskunde, natuurkunde en sterrenkunde, waarna Lorentz op zijn vijfentwintigste al benoemd werd tot hoogleraar theoretische natuurkunde.

In 1902 ontving Lorentz de Nobelprijs voor natuurkunde, samen met zijn voormalige student en assistent, Pieter Zeeman. Lorentz en Zeeman ontvingen de Nobelprijs voor hun theoretische onderbouwing van het Zeeman-effect, dat betrekking had op het gedrag van atomen in de aanwezigheid van een sterk magnetisch veld.

Einstein (1879-1955)

De in de Duitse stad Ulm geboren Albert Einstein was de zoon van een Joodse beddenverkoper en ingenieur, Hermann Einstein, en diens vrouw Pauline Einstein-Koch. Al op jonge leeftijd toonde Einstein vooral interesse in natuurkunde en andere bèta vakken. Einstein deed al op 16-jarige leeftijd een toelatingsexamen voor de technische universiteit van Zürich, maar zakte onder meer op geschiedenis en Frans. Een jaar later werd hij alsnog toegelaten, waarna hij in 1900 met indrukwekkende cijfers afstudeerde en lesbevoegdheid in de natuurkunde verkreeg.

In 1905 beleefde Einstein een wonderjaar toen hij maar liefst vier baanbrekende natuurkundige onderzoeken publiceerde. Voor één van de publicaties ontving hij de Nobelprijs voor de natuurkunde.