Cocaïne: van geneesmiddel tot harddrug

Om de zoveel tijd duikt er een bericht op in het nieuws dat er een grote lading cocaïne is onderschept. Ondanks dat de drug bijna overal ter wereld illegaal is, neemt de wereldwijde consumptie ervan alleen maar toe. Hier lijkt de afgelopen decennia weinig verandering in te zijn gekomen. Wat in de loop der eeuwen wel is veranderd, is onze houding ten opzichte van deze drug. Het gebruik en de handel in cocaïne kent een lang en afwisselend verleden.

Cocaïne

Cocaïne, in de volksmond ook wel 'sos' of 'coke' genoemd, is een drug die afkomstig is uit de bladeren van de van oorsprong Zuid-Amerikaanse cocaplant. De vroege bewoners van Peru, de Aymara’s en de Inca’s, gebruikten coca al eeuwen voordat de Westerse wereld ermee kennismaakte. De Aymara’s kauwden op de cocabladeren, onder andere om hun ademhaling te versnellen en hun hartslag te verhogen. Doordat ze enkel op de onbewerkte balderen kauwden, kwamen de werkzame stoffen in de bladeren slechts beperkt vrij in hun bloedbanen. Op deze manier was de consumptie van cocabladeren vrij ongevaarlijk. De later ontstane gebruikersmethoden van cocaïne, zoals snuiven, basen, spuiten en roken, veroorzaakten veel meer risico’s zoals verslaving en vergiftiging.

Groei coke in Europa

Pas in de late negentiende eeuw werd cocaïne in Europa geïntroduceerd en werd het een belangrijk handelsproduct. Gedurende de negentiende eeuw werden de methoden om ‘zuivere’ cocaïne te creëren steeds verfijnder. Door de verbeterde technologische mogelijkheden voor het produceren en het verhandelen van cocaïne, steeg ook het aantal gebruikers van de drug. Cocaïne kreeg al vrij snel felle voor- en tegenstanders, waaronder een aantal grote namen.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Sigmund Freud

Grondlegger van de psychotherapie Sigmund Freud was fervent gebruiker van cocaïne en in 1884 publiceerde hij een artikel waarin hij de ‘magische werking’ van coke prees. De therapeutische werking van cocaïne zou depressie doen verminderen en kon kwalen van migraine tot aan een neusontsteking genezen. Datzelfde jaar bewees Freud’s collega Karl Koller dat cocaïne gebruikt kon worden als een verdovingsmiddel tijdens operaties. Mede door de positieve uitlatingen van Freud en Koller steeg de vraag naar en consumptie van cocaïne aan het einde van de negentiende eeuw enorm.

Handel

Door de groeiende vraag naar coke ontstond er een transportvraagstuk. Cocabladeren verloren namelijk door transport veel van hun werkzame stof, waardoor er minder cocaïne uit de bladeren kon worden geëxtraheerd. Dit dilemma zorgde voor de ontwikkeling van half-geraffineerde cocaïne op locatie in 1885, die daarna in bulk kon worden getransporteerd naar Europa. Dit vormde de aanzet voor de moderne drugshandel.

Verbod

De stimulerende en alert makende werking van cocaïne sprak veel mensen aan. Daarom voegden verschillende bedrijven, waaronder Vin Mariani en Coca Cola, het middel toe aan hun producten. Ondanks de populariteit van coke kwamen er begin twintigste eeuw steeds meer negatieve geluiden op. Waar Freud zijn cocaïne-ervaringen nog beschreef als enkel “een gevoel van opgewektheid en euforie” zonder dat dit werd gevolgd door kater-achtige taferelen, bleek steeds meer dat het gebruik van cocaïne wel degelijk zijn tol eiste. Effecten als hoofdpijn, een te hoge hartslag, psychoses en depressies kwamen steeds vaker aan het licht. De Verenigde Staten verklaarden cocaïne in 1914 illegaal, in Nederland gebeurde dit pas in 1928 door middel van de Opiumwet.

Cocaïne gaat ondergronds

De illegaliteit van cocaïne zorgde ervoor dat de drugshandel ondergronds ging en in handen kwam van criminele organisaties. In de afgelopen decennia bleef Zuid-Amerika één van de grootste leveranciers van cocaïne. De Zuid-Amerikaanse drugsbaronnen hebben een wereldwijde afzetmarkt gecreëerd, die zij via allerlei wegen proberen te bedienen van coke. Drugskartels werden opgericht, junkies uitgebuit en concurrerende dealers werden bedreigd en gedood. In 1981 verklaarde de Amerikaanse president Richard Nixon verklaarden ‘the war on drugs’. Hiervoor richtte de Amerikaanse overheid speciale drugseenheden op en douaniers kregen het opsporen van cocaïne als extra taak. Ondanks hun inspanningen, slaagden ze er niet in een einde te maken aan de cocaïnehandel. Drugssmokkelmethodes worden jaar na jaar omslachtiger en geraffineerder, van bolletjes slikken tot het verstoppen van cocaïne in kinderwagens en andere onschuldig-ogende gebruiksartikelen.

Yuppendrug

Het gebruik van cocaïne werd gedurende de jaren vijftig en zestig overschaduwd door de opkomst van de populaire drugs LSD en cannabis. Toen in de jaren tachtig en negentig de flowerpower voorbij was en namen hallucinerende drugs als LSD en paddo’s in populariteit af.  Synthetische drugs als XTC, speed en heroïne namen het stokje over. Cocaïne bleef echter bestaan en kreeg in de loop van de jaren tachtig een specifieke gebruikersgroep, het werd bekend als de ‘nette mensen drug’. De verscherpende en energie-gevende werking van cocaïne zonder dat hier hallucinaties en katers mee gepaard gaan, maakte coke tot favoriet bij beroepsgroepen met een hoog stressniveau. Hoogwaardigheidsbekleders, artsen, professoren en film- en muzieksterren, geen beroepsgroep is onbekend met het witte poeder.

Afbeelding:

• Afbeelding: KiloByte at en.wikipedia [Public domain], via Wikimedia Commons