De Devolutieoorlog: het Frans-Spaanse gevecht om de Zuidelijke Nederlanden

8 mei 1667 – Frankrijk verklaart Spanje de oorlog om de heerschappij over de Zuidelijke Nederlanden. De Devolutieoorlog is begonnen. De Franse koning Lodewijk XIV maakt aanspraak op deze gebieden, evenals Spanje, op dat moment geleid door de moeder van de vierjarige koning Karel II.

Een onbetaalde bruidsschat

Zowel Frankrijk als Spanje maakte na de dood van de Spaanse Filips IV aanspraak op de Zuidelijke Nederlanden. De Franse koning Lodewijk XIV was namelijk getrouwd met de dochter van Filips: Maria Theresia. Om te voorkomen dat Lodewijk nu de heerschappij over de Zuidelijke Nederlanden zou krijgen, had Maria afstand gedaan van haar erfrecht. In ruil daarvoor moest een grote bruidsschat betaald worden aan Frankrijk, maar dit gebeurde niet.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Karel II: een vierjarige koning

Met zijn eerste vrouw had Filips IV geen zoon kunnen krijgen, maar zijn tweede vrouw schonk hem wel een zoon. Nu Filips IV een zoon had, was hij niet meer bang dat de Zuidelijke Nederlanden in Franse handen kwamen: het Spaanse erfrecht bepaalde dat een later geboren zoon meer recht had dan een eerder geboren dochter. Karel II was vier toen hij officieel koning werd van het Spaanse Rijk.

Het devolutierecht

Lodewijk XIV maakte echter aanspraak op het - in de Zuidelijke Nederlanden geldende –devolutierecht. Hierbij gold dat bij het overlijden van een ouder, de kinderen alles van hun ouder erfden. Bij deze wetgeving werd geen onderscheid gemaakt tussen zonen en dochters. Volgens Lodewijk betekende dit dat Maria Theresia wel degelijk de Zuidelijke Nederlanden had geërfd.

Begin van de Devolutieoorlog

Op 7 mei verklaarde Lodewijk de oorlog aan Spanje, een kleine twee weken later viel hij de Zuidelijke Nederlanden binnen. Filips IV had deze gebieden verwaarloosd; de legerleiders waren incapabel en het leger zwak. Het grootste deel van het Spaanse leger bestond uit niet-Spaanse huurlingen. Om deze redenen was het voor Lodewijk eenvoudig om delen van de Zuidelijke Nederlanden te veroveren.

Rol van de Republiek & de Triple Alliantie

Lodewijk was in eerste instantie van plan om de Zuidelijke Nederlanden op te delen langs de taalgrens. Het zogenaamde "de Witt"-plan verdeelde de Zuidelijke Nederlanden langs de Oostende-Maastrict lijn. Het gebied ten noorden van de taalgrens zou bij de Republiek horen, het zuidelijke gedeelte zou Frans worden.

De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, op dat moment onder leiding van Johan de Witt, was echter niet blij met de Franse opmars. Ondanks dat de verdeling van Zuid-Nederland misschien geen onaantrekkelijk idee leek voor de Republiek, was er één groot nadeel; de Republiek wilde “Gallia amica, sed non vicina”, oftewel; ‘Frankrijk als vriend, maar niet als buur’. Om die reden sloot het land een verbond met Engeland/Schotland en Zweden. Samen vormden zij de Triple Alliantie. Het lukte de drie landen om Frankrijk tot een halt te dwingen. Bij het Verdrag van Aken in mei 1668 accepteerde Lodewijk de terugtrekking uit Franche-Comté. Wel mocht hij onder andere Kortrijk, Doornik en Aart houden.

Verslechterde relatie & rampjaar 1672

De Devolutieoorlog verslechterde de relatie tussen de Republiek en Frankrijk . In 1672 zou Frankrijk de Republiek binnenvallen en zo bijdragen aan het ontstaan van het rampjaar in de Republiek, wat voor de Nederlanden het einde van de Gouden Eeuw betekende.