De hoogte- en dieptepunten van het Domplein

Het Domplein in Utrecht heeft een geschiedenis die 2.000 jaar teruggaat. Het plein kent veel hoogte- en dieptepunten, zoals de komst van de Romeinen, de stichting van een religieus centrum, de bouw van de romaanse en gotische Dom en de verwoestende storm in 1674. Hierover is veel terug te vinden bij het archeologische onderzoek dat op dit moment plaatsvindt.

Romeinen

Ongeveer 45 n.Chr. wordt op de plek van het huidige Domplein een Romeins fort gebouwd - het castellum Trajectum - als onderdeel van de verdedigingslinie aan de noordgrens van het rijk. Door aanvallen van de Germanen moest het castellum meerdere malen herbouwd worden tussen 50 en 275 n.Chr, steeds boven op de resten van het oude fort. De eerste vier forten waren van hout gemaakt. Het laatste stenen castellum wordt in 275 verlaten door de Romeinen.

Willibrord

Na het vertrek van de Romeinen ontstaat er een kleine nederzetting op de plek van het oude castellum. Begin 7e eeuw wordt ook de Thomaskapel gesticht maar deze wordt door de Friezen verwoest. Aan het einde van de 7e eeuw neemt de monnik Willibrord het fort in gebruik om van daaruit het Christendom te verspreiden over de rest van Nederland. Hij bouwt een nieuwe kerk in 695 en herbouwt de verwoeste Sint Thomaskapel. Utrecht ontwikkelt zich tot een religieus centrum, tot de Noormannen het gebied plunderen in de 9e eeuw. De bisschoppen ontvluchten de stad.

Romaanse Dom

Vanaf 920 keert bisschop Balderik terug naar Utrecht. Dat vormt tevens het begin van het herstel van het kerkelijke centrum. Ook herstelt hij de Romeinse ommuring en wordt de Domkerk ingewijd als romaanse kathedraal. De ommuring wordt ten tijde van bisschop Adelbold (1010-1026) uitgebreid en er ontstaan een grote gemeenschap van geestelijken en kanunniken die huisvest op het plein. Ook laat Adelbold in 1018 een bisschoppelijk paleis bouwen. In het begin van de 11e eeuw wordt er in opdracht van keizer Hendrik III het keizerlijk paleis Lofen neer gezet, waarin in 1122 de stadsrechten van Utrecht worden ondertekend.

Gotische Dom

Bij een stadsbrand in 1235 wordt een groot deel van de romaanse kathedraal verwoest. Hierop besluit het stadsbestuur een nieuwe kathedraal te bouwen. In 1236 begint de bouw van een gotische kathedraal. Utrecht groeit uit tot een belangrijk handelscentrum en wordt een religieuze en wereldlijke stad. In 1517 moet wegens geldgebrek gestopt worden met de bouw, en op de gewelven en luchtbogen wordt veel bezuinigd. Na de reformatie in 1580 worden alle kerkelijke gebouwen overgedragen aan de Staten van Utrecht.

Storm en huidige Domplein

Op 1 augustus 1674 raakt de Domkerk zwaar beschadigd door een tornado. De brokstukken worden pas 150 jaar later opgeruimd en het ingestorte schip wordt niet meer opgebouwd. De rest van de kerk blijft in gebruik. Pas in 1826 wordt het puin verwijderd, waardoor er een open ruimte ontstaat. Dit wordt het Domplein. Door de bouw van een aantal panden, waaronder het Academiegebouw, krijgt het plein haar huidige vorm.

Domplein-special Archeologie Magazine

Bovenstaand artikel is gedeeltelijk afkomstig uit het populairwetenschappelijke tijschrift Archeologie Magazine. De special maakt een vogelvlucht over de 2000 jaar geschiedenis van het Domplein, met het Romeinse castellum Traiectum, het kerkje van Willibrord, de Dom van bisschop Adelbold (11e eeuw), de voorloper van de huidige Domkerk, en meer. Kijk hier voor meer informatie.

Rondleiding bouwplaats Domplein

Schatkamer Domplein II opent op 2 juni 2014 en maakt – samen met de eerste Schatkamer – de rijke, verborgen geschiedenis van het Domplein aanraakbaar en beleefbaar.

Nieuwsgierig? Doe de bouwplaats rondleiding iedere woensdag en zaterdag om 13.30 uur.