De Nederlandse annexatie van Duits grondgebied: Het Bakker-Schut plan

Na de Tweede Wereldoorlog klonk in Nederland, net als in grote delen van Europa, de roep om herstelbetalingen van Duitsland. Nederland eiste een behoorlijk stuk grond van Duitsland als genoegdoening voor de geleden schade in Nederland tijdens de oorlog. Wat kwam er uiteindelijk terecht van deze eis, en wat was de Nederlandse legitimering van deze claim?

In eerste instantie eiste de Nederlandse overheid welgeteld 25 miljard gulden van Duitsland, als genoegdoening voor de geleden oorlogsschade. Op de conferentie van Jalta van 1945 werd echter besloten dat genoegdoeningen niet met liquide middelen mochten worden betaald. Met dit besluit begon de roep om Nederlandse gebiedsuitbreiding ten koste van Duitsland. Een aantal verschillende comités werd opgericht om zich te buigen over het annexatievraagstuk.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Bakker-Schut

Het Bakker-Schutplan was het best uitgewerkte plan. Frits Bakker-Schut was lid van de Staatscommissie ter Bestudering van het Annexatievraagstuk, een commissie die steun onder de bevolking probeerde te verkrijgen met de slogan: ‘Nederlands grens kome aan de Wezer’. Het Bakker-Schutplan bestond uit drie varianten: A, B en C. Grote delen van het noordwesten van Duitsland zouden geannexeerd worden door Nederland, zoals te zien in de afbeelding. Deze annexaties zouden gepaard gaan met een grote volksverhuizing: een groot deel van de autochtone Duitse bevolking, het gaat hier over miljoenen mensen, moest vertrekken uit deze nu Nederlandse gebieden.

Legitimering annexatie

De Nederlandse claims op Duits grondgebied werden op verschillende manieren gelegitimeerd. De eerste hiervan was dat op grond van historische argumenten sommige van de gebieden opgeëist konden worden. Oost-Friesland, het graafschap Kleef en Gullik waren bijvoorbeeld gebieden waar de historische achtergrond de claim versterkte. Nederland had politieke, culturele en dynastieke banden gehad met deze gebieden, sommige gebieden waren in het verleden ook daadwerkelijk Nederlands.

Een andere legitimering van de Nederlandse claims was economische schadevergoeding. In een groot deel van de gebieden die in het Bakker-Schutplan opgeëist werden, waren belangrijke grondstoffen te vinden, zoals steenkool en aardolie. Daarnaast zou gebiedsannexatie leiden tot een vergroting van de belastingsinkomsten en zou de te verdedigen grens sterk ingekort worden. Dit betekende tegelijkertijd een vergroting van de inkomsten voor de Staat en een verkleining van de defensiekosten.

Toegewezen grondgebied

De Nederlandse plannen bleken uiteindelijk veel te ambitieus. In 1946 besloot de Hoge Commissie van de Geallieerden dat het plan een te grote last zou zijn voor Duitsland. Het land kampte al met miljoenen vluchtelingen uit het oosten. Om nog eens miljoenen vluchtelingen uit het westen op te moeten vangen zou een te zware last betekenen. Daarnaast keken zij vanuit strategisch oogpunt naar de Nederlandse plannen. Een stabiel West-Duitsland had hun voorkeur, gezien de groeiende dreiging van de Sovjet-Unie.

In 1947 kwam Nederland uiteindelijk met een veranderde versie van het plan en eiste 1840 vierkante kilometer grondgebied van Duitsland. Ook dit plan bleek te ambitieus. Op 23 april 1949 moest Nederland uiteindelijk genoegen nemen met een gebiedsuitbreiding van 69 vierkante kilometer.

Teruggave grondgebied

Hoewel Nederland in 1949 inderdaad het toegewezen grondgebied, bestaande uit de gemeenten van Selfkant en Elten, annexeerde, werd dit gebied in 1963 weer teruggegeven aan de Bondsrepubliek Duitsland. Nederland ontving hiervoor wel 280 miljoen Duitse Mark. Slechts een klein stuk land van 125 hectare bleef Nederlands. Het betreft hier de Duivelsberg nabij Nijmegen.