staatsgreep stadhouder willem ii

De staatsgreep van prins Willem II van Oranje

In de zomer van 1650 trok een legermacht van stadhouder Willem II op naar Amsterdam om de stad met geweld in te nemen en om zijn opponenten, de steenrijke Bickers, te laten arresteren. Door een toeval hoorde het stadsbestuur het op tijd en werd de stad in allerijl in gereedheid gebracht. Duizenden gewapende soldaten en matrozen wachtten Willems troepen op.

Tekst: Maarten Hell

De militaire actie van Willem II tegen Amsterdam kwam niet uit de lucht vallen. Zijn vader, Frederik Hendrik, had het al geregeld aan de stok met de Hollandse stadsbestuurders. In Amsterdam hadden de rijke Bickers en aanverwante regentenfamilies de touwtjes stevig in handen. Ten gunste van de handel en scheepvaart pleitten ze voor een bestand met Spanje. Legeraanvoerder en stadhouder Frederik Hendrik wilde die oorlog juist voortzetten en definitief in het voordeel van de Republiek beslissen, liefst door de havenstad Antwerpen te veroveren.

Twistappel Antwerpen

De Amsterdammers vreesden echter dat dan de blokkade van de Schelde zou worden opgeheven, waardoor de oude Vlaamse handelsconcurrent nieuwe kansen zou krijgen. Die twistappel tussen Frederik Hendrik en Amsterdam verdween in 1646. Na een laatste mislukte poging Antwerpen in handen te krijgen, koos ook de moegestreden, oude en jichtige stadhouder voor de vrede met Spanje. Een jaar later overleed hij, in 1648 werd de Vrede van Münster getekend.

Willem Frederik van Nassau-Dietz

Willem volgde zijn vader op als stadhouder van Holland, Zeeland, Utrecht, Overijssel, Gelre, Groningen en Drenthe. Stadhouder in Friesland was zijn achterneef, Willem Frederik van Nassau-Dietz, die in zijn dagboek openhartig schreef over zijn zaadlozingen, drankzucht en soa’s maar ook over zijn pogingen om in een goed blaadje te komen bij ‘baes’ Willem II, bijvoorbeeld door hem te overladen met complimenten en – meer concreet – door zijn eigen netwerk van trouwe Friese regenten beschikbaar te stellen. Die aanpak had succes, want de Fries kreeg een aanstelling als ‘meester-generaal’ van de artillerie.

Hernieuwde deelname aan de oorlog tegen Spanje

Prins Willem II  zelf stond als kapitein-generaal aan het hoofd van alle staatse troepen. De in 1648 uitbundig gevierde vrede met Spanje betekende een bedreiging voor zijn machtsbasis. Hij wenste daarom hernieuwde deelname aan de oorlog: Frankrijk, de bondgenoot van de Republiek tegen Spanje sinds 1635, vocht immers door. Daarnaast wilde hij ingrijpen aan de overkant van de Noordzee, waar zijn schoonvader, de Engelse koning Karel I Stuart, in 1649 was onthoofd door de republikeinen en waar de cromwelliaanse protestanten een puriteins schrikbewind hadden gevestigd.


staatsgreep stadhouder willem iiBenieuwd hoe prins Willem II zijn torenhoge ambities probeerde te verwezenlijken? Maarten Hell vertelt er alles over iLees het in Geschiedenis Magazine nummer 6 van 2020. 

Dit nummer is vanaf dinsdag 25 augustus verkrijgbaar in boekhandel en kiosk.

Nooit meer een nummer missen? Neem een abonnement, dan mis je niks!

Meld je aan                       Geef Geschiedenis Magazine cadeau

Abonnees krijgen dit nummer eind augustus in de brievenbus.


Over de auteur

Maarten Hell is historicus. Van hem verscheen 'De Amsterdamse herberg (1450-1800). Geestrijk centrum van het openbare leven' (Vantilt, 2018)

Ook interessant: 

Rubrieken: 

Landen: 

Personen: 

Tijdperken: 

Onderwerpen: 

Tijdschriften: 

cover GM3

Het extra dikke nummer van Geschiedenis Magazine verschijnt omstreeks 18 april. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement om dit nummer zonder verzendkosten te ontvangen. 

Covers OA

Iedere maand meeslepende en prachtig geïllusteerde verhalen over de geschiedenis van Amsterdam.

Piet Hein

Lees het komende nummer van Geschiedenis Magazine. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement.

GM 2 cover - nu in de winkel

Het tweede nummer van 2024 is verschenen. Koop dit nummer bij een kiosk of boekhandel bij jou in de buurt

Ga mee op ontdekkingstocht naar archeologische vindplaatsen in binnen- en buitenland!

Vergeten D-Day: Italië, 1943

Lees het komende nummer van Geschiedenis Magazine. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement.