De uitvinding van het kanon

Uitvindingen – In de tiende eeuw experimenteerden Chinezen met buskruit. Die experimenten leidden tot een belangrijke uitvinding: het kanon. Het geschut was onmisbaar tijdens tal van veldslagen. Hoe evolueerde het kanon?

Zonder de ontdekking van het buskruit, was het kanon nooit uitgevonden. Het explosieve mengsel werd vanaf de 10e eeuw na Christus gebruikt in China. De eerste omschrijving van het gebruik van buskruit in de oorlogsvoering dateert van halverwege de 11e eeuw en is te vinden in de militaire encyclopedie Wu Ching Tsung Yao.

Oudste bronnen van het vuurwapen

De oudste afbeelding van een vuurwapen kwam eveneens uit China en werd gemaakt in de 12e eeuw. Het handvuurwapen, ook wel bekend als de handbus, is bekend als het oudste nog bestaande vuurwapen en stamt uit het einde van de 13e eeuw. Het vuurwapen leek meer op een voorloper van het handgeweer dan op een echt kanon. Het is bekend dat dergelijke vuurwapens in de 13e eeuw ook werden gebruikt in de Islamitische wereld. In 1341 schreef de Chinese Xian Zhang in het gedicht "De zaak van het IJzeren Kanon" dat een kanonskogel ‘het hart of de buik van een man of paard kan doorklieven en zelfs meerdere personen tegelijk kan doorboren.’

Oudste afbeelding vuurwapen

Het kanon in Europa

Het is niet bekend hoe de kennis en het gebruik van buskruit vanuit China naar Europa is gekomen. Een theorie stelt dat de Mongolen de techniek in de 13e eeuw hebben meegenomen tijdens veroveringstochten. Een andere mogelijkheid is dat buskruit via de zijderoute naar Europa kwam. Een van de eerste Europese bronnen waarin over buskruit werd geschreven, is het natuurwetenschappelijke geschrift Opus Maius van Roger Bacon uit de tweede helft van de 13e eeuw. In het begin van de 14e eeuw verspreidde de kennis over het vervaardigen van buskruit en kanonnen zich over Europa. In bronnen komt het gebruik van kanonnen vervolgens voor in Vlaanderen (1314), Florence (1326) en Engeland (1327).

Kanonnen in de Honderdjarige Oorlog

De eerste keer dat kanonnen in Europa op grote schaal werden ingezet bij oorlogsvoering, was tijdens de Honderdjarige Oorlog (1337-1453), waarin Frankrijk en Engeland in oorlog waren. Het gebruik van wat de Fransen "pot-de-fer" noemden, ging niet zozeer om de fysieke schade die het kanon toebracht, maar meer om het afschrikwekkende en beangstigende effect van de harde knallen. Tijdens de Slag bij Arnemuiden in 1338 werd er voor het eerst op zee gebruik gemaakt van kanonnen. Het Engelse oorlogsschip Christoffer had toen drie kanonnen en één handgeweer aan boord. In de 14e eeuw werd ook de bombarde als belegeringswapen populair. Dit wapen werd al in de 12e eeuw in China gemaakt en was een voorloper van het kanon.

Kanonnen in de Vroegmoderne tijd

In de eerste helft van de 15e eeuw werd het kanon steeds vaker ingezet bij de oorlogsvoering, zowel op zee als aan land. Het was destijds het zwaarste wapen waarover een leger kon beschikken. Het kanon zorgde voor grote veranderingen in de manier van oorlog voeren, de ontwikkeling van militaire strategieën en verdedigingsmogelijkheden. Kastelen, vestingen, stadsmuren en forten waren sinds de uitvinding van het kanon geen veilige en effectieve schuilplaats meer voor lokale heersers en hun troepen. Daarom wordt er wel eens gesteld dat het kanon een van de uitvindingen is die de overgang van middeleeuwen naar vroegmoderne tijd markeert. Door de toename van het aantal wereldreizen en de ontdekking van Amerika in 1492, nam ook het belang van een goed bewapende vloot toe. De verdediging op zee kreeg een hogere prioriteit, en zowel ontdekkingsreizigers als handelsvaarders lieten hun schepen voorzien van kanonnen. In de 16e eeuw streefde Europa de Chinezen voorbij met de ontwikkelingen van steeds weer nieuwe technieken voor het vervaardigen en gebruiken van kanonnen en andere (hand)vuurwapens. Kanonnen werden steeds effectiever, groter en waren in staat steeds verder en nauwkeuriger hun doel te raken. Ook de Franse keizer Napoleon Bonaparte (1769-1829) besteedde veel aandacht aan de artillerie. De artillerie was zelfs een van de belangrijkste legeronderdelen tijdens Napoleons Russische veldtocht.

Kanonnen vijftiende eeuw

Het kanon in de Eerste Wereldoorlog

In de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) was onder Duitse soldaten onder meer de "Lange Max" populair. De Lange Max was het grootste kanon dat tot dan toe werd gebruikt. Het woog meer dan 75 ton en was 17 meter lang. In 1915 werd dit kanon gebouwd en op 27 juni 1917 werd de Lange Max voor het eerst gebruikt bij de beschieting van de Franse plaats Duinkerke. Daarnaast maakten soldaten tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruik van 'trommelvuur.' Hierbij werden granaten in grote snelheid afgevuurd, die hierdoor een roffel veroorzaakten. De grootste artilleriebeschieting tot dan toe vond plaats bij de Slag van Verdun, op 21 februari 1916. De trommelvuur die dag plaatsvond, was het gevolg van het afvuren van minder dan een miljoen granaten. Veel soldaten ondervonden door deze hevige gevechten tijdens de Eerste Wereldoorlog psychische problemen, wat bekend werd als shellshock.

Het kanon in de Tweede Wereldoorlog

Ook in de Tweede Wereldoorlog (1939-1945) was het kanon onmisbaar. Een bekend kanon dat Duitse troepen inzetten, was de 88 mm Flak kanon, een voortzetting van een Duits kanon uit de Eerste Wereldoorlog. Kogels van dit kanon konden vliegtuigen op 12 kilometer hoogte raken. Het kanon bleek ook geschikt om tanks mee te vernietigen, waarna de Duitsers besloten het kanon ook in te zetten als artillerie en het op tanks monteerden.

Dit artikel verscheen eerder op IsGeschiedenis en is aangepast om beter aan te laten sluiten op de actualiteit.