Duinkerke: het Britse wonder van de Tweede Wereldoorlog

Het bescheiden vissersdorp Urk werd in juni 2016 overspoeld door een grote filmcrew uit Hollywood, voor de opnames van het epos Dunkirk. Regisseur Cristopher Nolan ging met zijn Hollywoodsterren het IJsselmeer op. Hij had namelijk een groot binnenmeer nodig om bepaalde taferelen bij Duinkerke te imiteren, waar een uiterst belangrijke slag uit de Tweede Wereldoorlog plaatsvond: de Slag om Duinkerke.

In mei 1940 was de Tweede Wereldoorlog in volle gang. Na de succesvolle invasie van Polen liet Hitler zijn hongerige ogen op Frankrijk vallen. Door middel van een geconcentreerde aanval, waarbij de Duitsers door Nederland en België trokken, werd de Maginotlinie omzeild. Het Britse deel van het geallieerde leger trok daarop terug naar Duinkerke.

Oorlogsvoorbereiding

Toen Frankrijk en Groot-Brittannië zich na de invasie van Polen gedwongen voelden om de oorlog aan Duitsland te verklaren, was Frankrijk veel beter op een oorlog voorbereid dan Groot-Brittannië. De Fransen vreesden namelijk sinds het eind van de Eerste Wereldoorlog een nieuwe Duitse dreiging en hadden daarom veel meer in hun leger geïnvesteerd. De Britten zagen het gevaar van Hitler echter pas veel te laat aankomen en waren daarom in 1940 nog niet op volle oorlogssterkte. Het was dan ook geen wonder dat Hitler niet wilde wachten met het aanvallen van Frankrijk. Hoe langer Hitler wachtte, hoe sterker de geallieerden samen zouden zijn ten opzichte van de Duitsers.

Het Britse expeditieleger

Omdat de Britten zich relatief veilig voelden op hun eiland, was een groot landleger niet hun eerste prioriteit. Een lucht- en zeemacht opbouwen achtten zij belangrijker. Hoewel het aantal soldaten dat de Britten konden mobiliseren dus lager lag dan bij de Fransen en Duitsers, hadden de Bitten wel een British Expeditionary Force (BEF) voor operaties over zee. Vóór de Duitse invasie van Frankrijk bestond het BEF uit meer dan 300.000 man, die de verdediging van de grens tussen België en Frankrijk moesten versterken. Afgaande op de officiële schattingen van het leger was dit bijna de helft van de het leger dat de Britten destijds tot hun beschikking hadden.

Teruggedreven naar Duinkerke

De Geallieerden werden totaal verrast door de geconcentreerde aanval bij de Belgisch-Franse grens. Het BEF werd teruggedreven en verloren tot overmaat van ramp de connectie met het Franse leger. Generaal lord Gort van het BEF trok met zijn troepen richting Duinkerke, waar de enige overgebleven haven lag van waaruit de Britse soldaten het Kanaal konden oversteken naar het thuisland. Een volledige evacuatie zou echter veel tijd in beslag nemen. Winston Churchill vreesde daarom dat het overgrote deel van het BEF verloren zou gaan bij een Duitse aanval.

Tekst gaat verder onder de afbeelding

Het wonder van Duinkerke / de blunder van Duinkerke

De Duitsers, die een grootse overwinning hadden behaald door het Franse verzet binnen een maand te breken, kregen de kans ook de Britten een pijnlijke slag toe te brengen. Wat volgde wordt echter vaak aangekaart als één van Hitlers grootste militaire blunders tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij beval zijn legers te stoppen om ze rust te gunnen. De keuze om de Britten niet aan te vallen leek geen teken van goede wil van Hitler, want een aantal dagen nadat de evacuatie bij Duinkerke begon vielen de Duitsers alsnog aan. Waarschijnlijk waren de Duitsers nog steeds bang voor een tegenaanval van de geallieerden. Tijdens de Eerste Wereldoorlog waren ze ook pas laat met een tegenaanval geconfronteerd.

‘What if history’

Hoe het ook zij, het BEF behield bijna zijn volledige sterkte dankzij de blunder van Hitler, hoewel de Britten hun materieel achter moesten laten. Deze beslissing heeft historici tot veel speculatie geleid: wat was er gebeurd als Hitler wel Duinkerke gelijk had aangevallen? Een grote nederlaag van de Britten zou geleid kunnen hebben tot het tekenen van een vredesverdrag tussen Groot-Brittannië en nazi-Duitsland. Na de invasie van Frankrijk bood Hitler namelijk vredestermen aan, maar de Britten voelden zich gesterkt door de evacuatie bij Duinkerke. Misschien had Churchill bij een zware nederlaag wel heel andere uitspraken gedaan dan: ‘We shall fight on the beaches, we shall fight on the landing grounds, we shall fight in the fields and in the streets, we shall fight in the hills; we shall never surrender’.

Het wonder van Duinkerke was cruciaal voor de geallieerden. In  Geschiedenis Magazine 8 van 2023 gaat Marco Middelwijk in op de vraag: waarom viel Hitler niet direct de vluchtende soldaten aan?.

Bestel