Geschiedenis van het kerstdiner

Het is kerst, oftewel: tijd voor overvloedige kerstdiners met familie en vrienden. Deze diners horen tegenwoordig net zo bij het kerstfeest als het kindje Jezus, de Kerstman en de kerstboom. De traditie om met kerst grote maaltijden op te dienen bestaat echter nog niet zo heel lang. Pas in het begin van de 20e eeuw werden de uitgebreide kerstdiners, onder Britse invloed, gebruikelijk in Nederland.

Van de Britse invloeden op het Nederlandse kerstdiner stammen de oudste al uit het einde van de 16e eeuw. Tijdens de regeerperiode van koningin Elizabeth I (1533-1603) werd het steeds gebruikelijker voor de hogere klassen om grote, uitgebreide kerstdiners te geven. Zij die het zich konden veroorloven hielden in deze tijd grote kerstbanketten waarbij allerlei familie, vrienden en andere relaties werden uitgenodigd.

Suiker als medicijn

De gasten kregen verschillende gangen voorgeschoteld, waarbij vooral opvallend was dat er veel zoete dingen gegeten werden. Suiker was in die tijd namelijk een duur product en veel mensen dachten dat het zoete goedje ook medicinale eigenschappen had. Het hoogtepunt van het kerstdiner was in die tijd een groot stuk marsepein, dat uitbundig versierd werd met andere suikerfiguren, vruchten en noten.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Groot vleesgerecht

Deze zoete dingen verdwenen in de eeuwen daarna wat meer naar de achtergrond en kwamen alleen nog maar bij het dessert terug. In de Victoriaanse tijd (1837-1901) begon het kerstdiner meer te lijken op de diners zoals we die nu kennen. Een groot vleesgerecht, zoals rosbief of gans, werd het middelpunt van het diner, dat verder werd aangevuld met allerlei groenten en aardappelgerechtjes als bijgerechten. Aan het einde van de 19e eeuw en het begin van de 20e eeuw werd hier ook de kalkoen aan toegevoegd. Dit dier was in eerste instantie slechts voorbehouden aan de hogere klassen omdat een kalkoen vrij duur was, maar eind 19e eeuw werd het dier ook voor de ‘gewone man’ betaalbaar. Daarnaast was een kalkoen vanwege zijn afmeting zeer geschikt als hoofdgerecht voor het gemiddelde Engelse gezin.

Lekker gourmetten

In het begin van de 20e eeuw kwamen deze gebruiken over naar Nederland en werd het ook hier traditie om tijdens het kerstfeest kalkoen te serveren. Een typisch Nederlands gebruik tijdens kerst is tegenwoordig bij veel gezinnen het gourmetten, dat waarschijnlijk over is gekomen uit Nederlands-Indië. Hier was het al langer gebruikelijk om gerechtjes te koken in kleine pannetjes, dat later is geëvolueerd in het moderne gourmetten.

Meer lezen over kerst? In ons kerstdossier lees je alles over de geschiedenis van kerstmis.

Leestip:

Geschiedenis van het kerstdiner Nederlandse jaarfeesten en hun liederen door de eeuwen heen
Auteurs: Marita Kruijswijk en Marian Nesse
Uitgeverij: Verloren
ISBN: 9789065509338
Winkelprijs: €25,–