Hoe Churchill bijna sneuvelde in de Tweede Wereldoorlog

De Engelse oorlogspremier Winston Churchill was niet bepaald iemand die alleen maar achter z’n bureau bleef zitten. Tijdens de Tweede Wereldoorlog bracht hij graag een bezoek aan de soldaten, ook als die aan het front waren. Maar vlak voor het einde van de oorlog kostte hem dat bijna het leven.

Toen Churchill premier werd, had hij al een rijke militaire carrière achter de rug. Na een militaire opleiding ging hij in 1895 in actieve dienst. Het Britse imperium was op het hoogtepunt van zijn koloniale macht en zodoende en diende Churchill in India en Soedan, waar hij zijn vuurdoop kreeg tijdens de Slag bij Omdurman in 1898. Kort na die slag verliet Churchill het leger, maar als oorlogscorrespondent was hij tijdens de Tweede Boerenoorlog in Zuid-Afrika alsnog aan het front te vinden.

Ook de politieke carrière van Churchill stond in het teken van oorlog, eerst als First lord of the Admiralty. In die rol was hij betrokken bij de bloedig mislukte expeditie naar Galipoli. Door die mislukking moest Churchill aftreden. Daarop meldde hij zich weer bij het leger en diende kort in de loopgraven van het westfront, aan het hoofd van een bataljon, tot hij in 1917 minister van munitie werd.

geschiedenis magazine churchill Meer weten over de jonge jaren van Winston Churchill? Bijvoorbeeld over zijn miraculeuze ontstnapping tijdens de Tweede Boerenoorlog? In Geschiedenis Magazine nummer 5 van 2021 vertelt Jasper Buiting meer over deze roemruchte periode in het leven van Churchill.

Churchills bezoeken aan het front

Zijn oorlogservaringen hebben er waarschijnlijk aan bijgedragen dat Churchill zich tijdens de oorlog graag ophield onder de strijdende troepen. Als veteraan en eervol afgezwaaid officier had de premier het recht om militaire uniforms en onderscheidingen te dragen en vaak verscheen de premier dan ook in uniform tussen zijn militaire bevelhebbers. Daarbij kwam hij vaak dicht bij het vuur van de strijd, wat soms tot afgrijzen en ergernis van de échte bevelhebbers leidde, maar vaak ook tot plezier van de troepen. Zodoende verscheen de premier niet alleen in het zenuwcentrum van de RAF tijdens de Slag om Engeland, maar in augustus 1942 bezocht hij ook de Britse troepen in Noord-Afrika bij El Alamein, waar een maand eerder een grote slag had plaatsgevonden en waar nauwelijks twee maanden later nog een grote veldslag zou plaatsvinden. In de aanloop naar D-Day maakte de premier het helemaal bont, toen hij aankondigde dat hij vanaf het oorlogsschip HMS Belfast de landingen zou bijwonen. De HMS Belfast behoorde tot de schepen die de landingen zouden ondersteunen met beschietingen en daarbij dus in de vuurlinie van Duitse kanonnen zou komen. De Britse koning moest eraan te pas komen om Churchill op andere gedachten te brengen.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

In maart 1945 bezocht Churchill de Britse veldmaarschalk Bernard Montgomery. Die laatste overzag vanuit zijn hoofdkwartier in Venlo het Britse aandeel in de oversteek van de Rijn. En de premier wilde daar bij zijn. Terwijl de strijd nog in volle gang was, bezocht het duo het hoofdkwartier van de Amerikaanse opperbevelhebber Dwight D. Eisenhower. Die nam de premier mee naar een observatiepunt, vanuit waar hij de Duitse zijde van de rivier met zijn verrekijker goed kon bekijken. Na een fotosessie verliet Eisenhower de premier, die nog even op het observatiepunt bleef.

Churchill Rhine crossing

Churchill in het Duitse schootsveld

Vanaf hier wordt het verhaal opmerkelijk. Tijdens de ‘rondleiding’ langs de stellingen aan het front, kwam de premier, vergezeld van de Britse veldmaarschalk Montgomery en een aantal andere topofficieren, journalisten en een paar soldaten als escorte, steeds dichter bij het front en in een spontane actie stak de premier tweemaal de rivier over, waarvan een keer met een landingsvaartuig, dat zich een weg moest banen door de Duitse mijnenvelden, die nog niet waren opgeruimd. Veilig terug op de westelijke oever, besloot de premier dat hij meer wilde zien en het gezelschap trok richting de Duitse stad Wesel, dat zich nog midden in het strijdgewoel bevond. Het konvooi van de premier hield halt bij de vernielde spoorbrug over de Rijn.

Officieel was de westelijke oever gezuiverd van de vijand, maar de oever lag nog binnen het bereik van de Duitse kanonnen. Dat merkte de Churchill ook, want met het oog van een ervaren militair noteerde de hij het ritme waarmee de Duitsers de Britse posities minder dan een kilometer verderop bestookten.

Churchill WOII over de rijn

Churchill onder vuur

Maar terwijl de cameramensen uitgebreid filmden hoe de Britse premier als ervaren artilleriewaarnemer op de puinhopen van de brug stond, werd aan de andere kant van het front ook opgelet. Waarschijnlijk merkte een Duitse artilleriewaarnemer het groepje mannen dat op de restanten van de spoorbrug het front bestudeerde, want opeens vlogen de granaten de premier om de oren en sloegen minder dan honderd meter bij hem vandaan in. Desondanks liet hij zich niet afschrikken, want volgens ooggetuigen was de premier helemaal in zijn element. Nadat een volgend salvo bijna de geparkeerde auto’s van het gezelschap had vernietigde, werd het de geallieerde bevelvoerder in het gebied, toch echt te gortig. Voordat een volgend salvo echt raak zou zijn, of een scherpschutter de premier op de korrel zou nemen, stuurde hij de premier weg. Die gehoorzaamde met tegenzin en droop volgens zijn bodyguard Thompson ‘met de blik van een verongelijkt kind die niet meer met zijn zandkasteel mag spelen’, af.

Naar verluidt kwam het konvooi van de premier, met daarbij nog altijd andere hoge militairen, zoals Montgomery, op de terugweg langs een groep Duitse krijgsgevangenen. De enkelen die de Britse premier en de Britse veldmaarschalk herkenden waren met stomheid geslagen. Maar hoewel zij getuigen leken te zijn van een haast gezellig uitje, had de beschieting tot grote consternatie in het geallieerde kamp geleid. Nog diezelfde dag werd de Britse premier in allerijl teruggebracht naar het Britse hoofdkwartier Venlo, waar hij bij het vallen van de avond op het vliegtuig naar Londen werd gezet. Volgens Churchills persoonlijke bodyguard zou Eisenhower er, geschrokken en geërgerd door de gebeurtenissen bij Wesel, persoonlijk voor gezorgd hebben dat de Britse premier niet meer naar het front zou gaan. Enkele weken later eindigde de oorlog in Europa. Churchill zou de soldaten aan het front niet meer bezoeken. Of de Duitse kanonniers wisten op wie ze schoten, is niet bekend.