Operatie Gehakt: Het lijk dat Hitler voor de gek hield

Op vrijdagmorgen 30 april 1943 vond een Spaanse visser voor de kust van Huelva een half vergaan lijk in Brits militair uniform. Naast het lichaam dreef een koffertje dat met een ijzeren ketting was verbonden aan de enkel van de omgekomen man. Waren de Spanjaarden per toeval in het bezit gekomen van de geheime Britse plannen voor de volgende fase van de Tweede Wereldoorlog, of was er iets anders aan de hand?

Officieel waren de Spanjaarden neutraal in de Tweede Wereldoorlog, maar in werkelijkheid had generaal Franco een sterke voorkeur voor zijn mede-fascist Adolf Hitler. Voordat het lijk werd teruggestuurd naar Groot-Brittannië gaven de Spanjaarden daarom toestemming aan de Duitsers om het lichaam kort te onderzoeken. Die kwamen vervolgens al snel tot de conclusie dat het ging om de overblijfselen van William Martin, een Britse majoor die dienst deed als koerier en inlichtingenofficier bij de Royal Marines.

Koffertje

Naast de identiteit van de man waren de Duitsers vooral geïnteresseerd in de inhoud van het geheimzinnige koffertje. Na het losmaken van de ketting en het kraken van de code bleek het ding propvol te zitten met paperassen. Tussen de talrijke documenten van Martin - waaronder een gebruikt buskaartje en een aanmaning van de bank over zijn schuldlasten - bevond zich ook een brief die geadresseerd was aan een hoge Britse officier in Noord-Afrika. De Duitsers waren verheugd, want een schrijven dat vastgeketend zat aan een majoor en hoogstpersoonlijk naar Afrika werd gebracht moest wel belangrijke informatie bevatten, zo redeneerden zij.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Enveloppe

De envelop waarin de brief verstopt zat was nauwkeurig verzegeld, maar door een klein gaatje in de zijkant te maken en de brief vervolgens om een metalen staafje te wikkelen, slaagden de Duitsers er toch in de boodschap te ontdoen van zijn omhulsel. Wat zij vervolgens lazen overtrof hun stoutste verwachtingen. De brief was geschreven en persoonlijk ondertekend door de onderbevelhebber van het Britse leger en omvatte een gedetailleerde beschrijving van de Geallieerde plannen voor een invasie van Zuid-Europa.

Griekenland

De Britten en Amerikanen waren van plan de Middellandse Zee over te steken door landingen op Griekenland en Sardinië uit te voeren. De Duitse agenten maakten snel een aantal kopieën van de boodschap en stuurden deze door naar Hitler en het Duitse opperbevel, alvorens de brief weer terug te stoppen in de verzegelde envelop en de Spanjaarden toestemming te geven het hele koffertje ‘onaangetast’ terug te geven aan de Britten.

Operatie Gehakt

Normaal gesproken zou er bij een dergelijk incident grote paniek uitbreken onder de Geallieerden, maar toen de Britten het kleine gaatje in de envelop ontdekten was er juist sprake van een jubelstemming. Het lijk, het koffertje en de (nep-)brief waren namelijk allemaal onderdeel van Operation Mincemeat (vrij vertaald: Operatie Fijn Gehakt), een uiterst geheim plan dat bedoeld was om de echte oorlogsplannen van de Geallieerden te verhullen. Premier Winston Churchill vond namelijk dat het werkelijke doelwit van de invasie in Zuid-Europa, Sicilië, veel te voor de hand liggend was en had daarom opdracht gegeven om de Duitsers eerst op een dwaalspoor te zetten.

Dit was echter makkelijker gezegd dan gedaan, want een dergelijke false flag operatie vereiste een strakke planning. Het was belangrijk dat de misinformatie ‘onderschept’ werd en op de juiste plek terecht kwam, maar de ‘overdracht’ van de informatie mocht ook niet te eenvoudig gaan, want anders zouden de Duitsers wantrouwig worden. Uiteindelijk werd daarom het plan bedacht met het lijk van een belangrijke Britse officier die was ‘omgekomen’ tijdens een vliegreis op weg naar Noord-Afrika. Het hele scenario was losjes gebaseerd op een memo uit 1939 van Ian Fleming, een Britse inlichtingenofficier die later nog aardig wat succes behaalde met het schrijven van een reeks bekende spionagethrillers.

Zwerver uit Wales

Met het plan op zak hadden de Britten nu nog slechts één ding nodig: een lijk. De keuze viel uiteindelijk op Glyndwr Michael, een in Wales geboren alcoholist en zwerver die op 26 januari 1943 was overleden in een verlaten warenhuis in Londen. Zijn doodsoorzaak was vastgesteld op vergiftiging, mogelijk het gevolg van een zelfmoordpoging door de inname van rattengif. De Britten gaven hem een nieuwe identiteit in de vorm van majoor ‘William Martin’, die verloofd was met een vrouw genaamd ‘Pam’.

Operation Husky

Op 30 april 1943 werd het lijk – voorzien van een reddingsvest- gedumpt voor de kust van Hueva, waar het later die ochtend werd ontdekt door de Spaanse visser. Naast de ‘geheime documenten’ bevatte het koffertje van ‘William Martin’ ook nog het bonnetje van de diamanten verlovingsring die hij enkele dagen eerder had gekocht voor ‘Pam’. Het plannetje werkte. De Duitse bevelhebbers trapten er in en verplaatsten in de eerste weken van mei 1943 een aantal belangrijke reserves naar Griekenland en Sardinië. Op 9 juli 1943 begonnen de Geallieerden vervolgens aan ‘Operation Husky’, een invasie van het inmiddels aardig zwak verdedigde Sicilië.

Lees ook het opmerkelijke verhaal over de Noord-Koreaanse sluipmoordenaars in Seoul in 1968.