Politieke geschiedenis van de Filipijnen

Als de Filipijnen tegenwoordig in het nieuws komen, gaat het meestal over het beleid van de huidige president van het land. De 71-jarige Rodrigo Duterte wil zich af zetten tegen de heersende elite, corruptie en criminelen. Hij wil de grondwet hervormen en heeft de oorlog verklaard aan de drugshandel in het land. Rodrigo Duterte zal het politieke speelveld gaan bepalen de komende jaren. Hoe zag dit speelveld er in het verleden uit? Neem met ons een duik in de geschiedenis.

Pre-koloniale periode 900-1521

Het eerste geschreven document op de Filipijnen is de zogehete ‘Laguna Copperplage Inscription’ die stamt uit 900 na Christus en n 1989 werd ontdekt. Tot die tijd waren de eerste geschreven bronnen over de Filipijnen afkomstig uit 1521, waarin de aankomst van de Spaanse Ferdinand Magellan beschreven wordt. Deze Spanjaard stond aan de wieg van de Spaanse kolonisatie. Voor die tijd waren er dus geen geschreven bronnen omdat al het schrijven gedaan werd op bamboeschors of bladeren, wat niet lang bewaard bleef. Tót de ontdekking van de ‘Laguna Copperplate Inscription’: in dit ‘document’ worden de schulden van 926.4 gram goud van een bevolkingsgroep kwijtgescholden. Hieruit kan worden afgeleid dat er toen al handel plaatsvond tussen de verschillende bevolkingsgroepen op de Filipijnen.

Islamitische sultans & heersers

De verschillende stammen hadden daarnaast ook contact met andere Zuidoost- en Oost- Aziatische landen. Uiteindelijk zou dit leiden tot wederzijdse invloeden. In 1380 kwam Makhdum Karim als eerste Islamitische missionaris aan op de eilandengroep die wij vandaag de dag de Filipijnen noemen. Door de invloed van het Islamisme kwam het steeds vaker voor dat verschillende eilanden Islamitische sultans als heersers hadden. De verschillende eilanden hadden niet één bestuur maar verschillende besturen.

Spaanse kolonisatie

Ferdinand Magellaan, een Spaanse ontdekkingsreiziger, was in 1521 de eerste gedocumenteerde ontdekkingsreiziger op de Filipijnen. Magellaan was tevens de persoon die als eerste een succesvolle expeditie op touw zette om een reis rond de wereld te maken. Dat zou hij zelf echter niet meemaken. Hij werd op de Filipijnen vermoord. De Spanjaarden gingen intensief handel drijven met de Filipijnen en brachten het katholicisme naar de archipel, die voorheen vooral islamitisch georiënteerd was. In 1542 kreeg de eilandengroep de naam Las Islas Filipinas vernoemd naar Koning Filip II van Spanje. Langzaam maar zeker werden in 1565 de Filipijnen niet meer alleen een gebied om handel mee te drijven maar werden zij als kolonie veroverd en opgenomen bij Spanje.

Kapers op de kust

Via de Gouverneur-Generaal van de Filipijnen werden Spaanse systemen ingevoerd. De inheemse bevolking werd verplaatst naar geselecteerde nederzettingen terwijl steeds meer Spanjaarden zich op de Filipijnen vestigden. De Spanjaarden voerden belastingen in. Daarnaast voerden zij het encomienda systeem in, wat vergelijkbaar was met het feodale stelsel in Europa. Aanhangers van de Spanjaarden kregen voordelen, zoals land en het recht om bezittingen van niet-aanhangers af te pakken, maar moesten daarvoor wel iets terug doen. Ze werkten binnen de militaire verdediging, het recht of de overheid. De Spanjaarden hadden het moeilijk de Filipijnen te verdedigen tegenover de Portugezen, de Nederlanders, de Britten of de Chinese piraten, vandaar dat zij militaire verdediging vroegen van de inheemse bevolking. De hoofdstad Manilla werd zelfs tijdelijk veroverd door de Britten tijdens de Zevenjarige Oorlog. Bij de Vrede van Parijs op 10 februari in 1763 werd besloten dat het gebied weer terug zou gaan naar de Spanjaarden.

Allerlei opstanden

Al vanaf het begin van de kolonisatie waren er opstanden van de inheemse bevolking tegen de Spanjaarden, zij losten dit op hun beurt op door de verdeel- en heers-techniek toe te passen. Door gebruik te maken van lokale bevolkingsgroepen om de opstanden in de toom te houden, ontstond er spanning tussen de Filipijnse gemeenschappen waardoor een gezamenlijke opstand uitstierf. Midden 19e eeuw lieten de Spanjaarden echter handel met het buitenland toe, naar aanleiding van het openen van het Suezkanaal in 1869. Hierdoor kwam er meer contact met de Europese landen en werden Westerse ideeën makkelijker opgenomen in de Filipijnse maatschappij. De Filipijnen streefden naar vrijheid en onafhankelijkheid, ondanks de Spanjaarden dit natuurlijk probeerden te ontmoedigden.

Revolutie!

Vooral handelaren kwamen in aanraking met de Westerse invloeden. Zonen van rijke Filipijnse handelaren gingen naar universiteiten in Europa. Deze zonen vormden later bij terugkomst de voormannen van de onafhankelijkheidbewegingen. Hoewel er vanaf 1889 meerdere onafhankelijkheidbewegingen waren, kregen ze steeds niet voor elkaar wat zij wilden bereiken. De beweging Katipunan was de uitzondering op de regel. Zij ontketenden een revolutie die officieel begon op 24 augustus 1896.

Amerikaanse overheersing

Inmiddels waren Spanje en Amerika sinds 1898 met elkaar in oorlog. Met behulp van de Amerikanen wisten de Filipijnen de Spanjaarden te verslaan. Amerikaanse schepen wonnen namelijk de Slag in de Baai van Manilla. De Amerikanen besloten echter de positie van de Spanjaarden over te nemen en de Filipijnen te koloniseren. De Filipijnen voelden zich bedrogen door hun voormalige bondgenoot en kwamen opnieuw in opstand, maar dit maal tegen de Amerikaanse overheersers. Dat was het begin van de Filipijns-Amerikaanse Oorlog. In 1901 eindigde deze oorlog en stopte het militaire bewind van de Amerikanen. Hoewel de Amerikanen in de praktijk nog steeds heersten werd er een burgerregering geïnstalleerd. In 1916 werd de eerste stap gezet naar onafhankelijkheid toen het Amerikaans Congres de Jones Act aannam, waarin stond dat er gestreefd werd de Filipijnen onafhankelijk te maken als zij daar klaar voor zouden zijn. In 1934 werd met de Tydings-McDuffie Act aangenomen: er zou een overgangsperiode zijn van 10 jaar, daarna waren de Filipijnen onafhankelijk. In deze periode moesten de Filipijnen het zelfbestuur op zich nemen. 

Filipijnse republiek

Na een korte overheersing door Japan tijdens de Tweede Wereldoorlog, werden de Filipijnen op 4 juli 1946 eindelijk onafhankelijk. Door de oorlog was er echter zowel fysiek als economisch veel verwoest. Amerikanen boden hulp, maar tegen een hoge prijs: acht jaar lang vrij handelen. Daarnaast mocht Amerika militaire bases in het land handhaven en kregen de Amerikaanse burgers in de Filipijnen dezelfde rechten als de Filipijnen, waardoor de Filipijnen alsnog niet loskwamen van de Amerikanen.

Dictator en democratie

Ferdinand Marcos kwam in 1965 aan de macht in de Filipijnen en zou heersen als een dictator. Persvrijheid werd ingedamd en het parlement vertrok. In 1985 kwam er steeds meer openlijk verzet tegen de dictator. In 1986 vertrok een groot deel van het leger en brak er een geweldloze volksopstand uit. Marcos vertrok en de democratie werd zo goed en zo kwaad als het kon hersteld op de Filipijnen. Er was echter nog veel sprake van corruptie en misdaad. Tot op de dag van vandaag lijkt dit nog steeds het geval. De huidige president Rodrigo Duterte is vastbesloten hier verandering in te brengen.