Soekarno, Hatta en de Indonesische onafhankelijkheid

De Indonesische nationalistische leiders Soekarno en Hatta zijn in Indonesië uitgeroepen tot nationale helden. Dit was echter niet altijd zo, omdat Soekarno na zijn eigen bewind in Indonesië in ongenade was geraakt. Hij werd in 1965 aan de kant geschoven door Soeharto. Hatta was toen zelf al uit de politiek gestapt. Toch zijn Soekarno en Hatta de drijvende krachten achter de onafhankelijkheid van de Republiek Indonesië.

In het begin van de 20e eeuw voerde Nederland de Ethische Politiek in Oost-Indië in. Deze Ethische Politiek was erop gericht om de ‘inlanders’ ‘moreel’ op te voeden. De Indiërs moesten op school leren wat de kernwaarden van het dominante westerse denken waren. Door deze Ethische Politiek raakten de jongeren onder meer bekend met een steeds groter natiebesef. Hierdoor begonnen ze steeds minder sympathiek tegenover de Nederlandse overheersing te staan. Nederland creëerde door deze Ethische Politiek dus eigenlijk een voedingsbodem die leidde tot de opkomst van Indonesisch nationalisme.

Ontluikend nationalisme

Dit groeiende natiebesef leidde tot steeds meer kritiek op het Nederlandse bestuur en een grotere roep om zelfbestuur. Vaak reageerde de Nederlandse regering hier repressief op: Indonesiërs die het Nederlandse regime openlijk bekritiseerden werden vaak zonder vorm van proces gevangen gezet of ter dood veroordeeld. Dit zorgde ervoor dat de onvrede alleen maar groeide. Tot 1923 hoopten de nationalisten nog via samenwerking met Nederland meer invloed te krijgen, maar daarna werd de nationalistische beweging steeds radicaler.

Mohammed Hatta

In 1922 richtte de jonge intellectueel Mohammed Hatta (1902-1980) de Indische Vereniging op. Niet veel later veranderde deze organisatie haar naam in de Indonesische Vereniging. Deze organisatie was de eerste organisatie die op papier zette dat de Indonesische bevolking moest streven naar onafhankelijkheid zonder in dat streven samen te werken met de Nederlandse overheersers. Hatta werd een steeds bekender voorvechter van het Indonesisch nationalisme en werd daarom in 1927 opgepakt door de Nederlandse autoriteiten. Tijdens zijn verdediging hield hij een beroemd geworden toespraak waarin hij stelde dat ‘Indonesië helemaal niet kon samenwerken met Nederland omdat de twee landen tegenovergestelde belangen hadden’. Hij was niet de enige intellectueel die zich met het nationalisme bezig hield.

Soekarno

Soekarno (1901-1970) was in 1927 één van de oprichters van de Partai Nasional Indonesia (PNI), de oudste politieke partij van Indonesië. Deze partij streefde naar de onafhankelijkheid van Indonesië, zonder in dit streven samen te werken met de Nederlanders. Aan het eind van de jaren ’20 en in de jaren ’30 werd, net als in andere landen, ook de economie van Nederlands-Indië hard geraakt door de economische crisis, waardoor de activiteiten van de nationalistische beweging stil kwamen te liggen. Dit veranderde met de inval van de Japanners tijdens de Tweede Wereldoorlog in 1942. De Japanners zeiden voorstander te zijn van het Indonesisch nationalisme en daarom besloten Hatta en Soekarno met de Japanners samen te werken. De invloed van Soekarno en Hatta op de politiek van Nederlands-Indië nam onder de Japanse overheerser toe.

Welke rol had Soekarno tijdens de Japanse bezetting? Henk Schulte Nordholt vertelt het in Geschiedenis Magazine 5 van 2022.

Bestel

Onafhankelijkheid

Toen de Japanners op 17 augustus 1945 capituleerden dachten de Nederlanders hun gezag in de kolonie te kunnen herstellen. De Indonesische nationalisten dachten hier heel anders over en Soekarno en Hatta riepen op 19 augustus eenzijdig de Republiek Indonesië uit. Er zou nog een oorlog van vier jaar voor nodig zijn tot Nederland de onafhankelijkheid van Indonesië zou accepteren. Op 27 augustus 1949 erkende Nederland onder druk van de internationale gemeenschap de Republiek Indonesië. Soekarno was de eerste president en Hatta werd zijn vice-president. Niet geheel zonder reden staan beide mannen nu dus bekend als nationale helden in Indonesië.

Meer weten? Lees hier meer over de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd.