Zweedse wittebrood kwam niet uit de lucht vallen

Hoe langer de Tweede Wereldoorlog achter ons ligt, hoe hardnekkiger sommige herinneringen voortleven die niet kunnen kloppen, ook al zijn ze afkomstig van mensen die zeggen uit eigen ervaring te spreken. Helemaal verrassend is het wanneer getuigen uit verschillende plaatsen die elkaar niet kennen dezelfde foutieve herinnering hebben. Dit is het geval bij de herinnering aan het Zweedse wittebrood dat eind februari 1945, middenin de hongerwinter, uit de lucht zou zijn gevallen: letterlijk een geschenk uit de hemel.

Dat mensen levendige herinneringen hebben aan heerlijk, smaakvol wit brood aan het eind van de oorlog is niet vreemd. Er is inderdaad sprake geweest van broodverdeling. Alleen gebeurde dat op een heel andere manier. Sinds januari 1945 boden Het Rode Kruis en de geallieerden voedselnoodhulp aan het bezette Nederland dat onder een hongerwinter leed.

Broodmeel uit Zweden

De bijdrage van het neutrale Zweden betrof onder andere broodmeel. Dit werd per schip naar Delfzijl vervoerd en vervolgens over de bakkers in Nederland verspreid. Het brood in Nederland was op dat moment van zeer slechte kwaliteit. Er zijn voorbeelden bekend van bakkers die zaagsel in het deeg kneedden. Door de Zweedse noodhulp waren Nederlandse bakkers voor korte tijd in staat weer echt wit brood te bakken, op dat moment ongetwijfeld het lekkerste brood ter wereld.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Operatie Manna

De smaak van tulpenbollen en suikerbieten werd voor even naar de achtergrond verdrongen. In de herinnering van veel mensen is de smaak van het heerlijke brood vermoedelijk vermengd met ervaring van de voedseldroppings die een paar maanden later plaatsvonden, vanaf 30 april 1945. Dit werd ook wel de operatie Manna genoemd, naar het voedsel dat God aan het volk van Israël gaf tijdens de tocht door de Sinaï op weg naar het beloofde land. Het Zweedse wittebrood is alleen in februari en maart 1945 voorhanden geweest en is nooit van bovenaf gedropt. Het zou ook helemaal niet efficiënt zijn om gerezen brood door de lucht te vervoeren; dan zou er eerder gekozen zijn voor meel.

Sommige historici die zich bezig houden met orale tradities zeggen wel eens: 'De enige geschiedenis die echt bestaat, is de geschiedenis die ligt opgeslagen in het geheugen van levende mensen' (Michael Ignatieff). In de beleving van mensen is dit wellicht waar. Toch kan het geen kwaad er af en toe een historische 'fact checker' bij te halen.