Historische achtergrond bij 'hij is helemaal lazarus'
Er bestaan in het Nederlands veel verschillende termen om aan te duiden dat iemand te veel heeft gedronken. Een hele bekende term die hiervoor in het Nederlands gebruikt wordt, is dat iemand ‘lazarus’ is. Lazarus kwam al voor in de bijbel, maar hier ging het niet om iemand die dronken was.
In het Nieuwe Testament kwamen twee mensen voor die Lazarus heetten. De ene Lazarus was een duidelijk fictief persoon en de andere wordt in de bijbel opgevoerd als iemand die echt bestaan heeft. De fictieve Lazarus is afkomstig uit een gelijkenis van Jezus die opgeschreven is door de evangelist Lucas. Het gaat hier om De gelijkenis van de rijke man en Lazarus. In dit verhaal is Lazarus een arme drommel die onder de zweren zit en tevergeefs van een rijke man iets te eten hoopt te krijgen. Wanneer zowel Lazarus als de rijke man overleden zijn, vindt Lazarus troost in de hemel en de rijke man juist niet, omdat hij tijdens zijn aardse leven zijn naasten niet hielp en het in tegenstelling tot Lazarus zeer goed heeft gehad tijdens zijn aardse leven.
Opgestaan uit de dood
De andere Lazarus die in de bijbel voorkomt wordt beschreven in het evangelie van Johannes. Deze Lazarus had een zwakke gezondheid en was persoonlijk bevriend met Jezus. Uiteindelijk overleed hij aan zijn ziekte, maar toen hij al vier dagen dood was, ging Jezus naar zijn lijk toe om hem weer tot leven te wekken. Jezus riep hem bij zijn naam en vervolgens stond Lazarus weer op uit de dood. Maar hoe is de naam van deze Bijbelse figuren dan synoniem geworden voor iemand die dronken is?
Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!
Melaats
Beide Bijbelse figuren die Lazarus heetten hebben waarschijnlijk invloed gehad op de huidige betekenissen van het woord ‘lazarus’ in het Nederlands. Mensen hebben aan de hand van de gelijkenis in de bijbel aangenomen dat deze Lazarus melaats was. ‘Lazarus’ is zo langzaamaan een andere benaming voor de ziekte melaatsheid geworden. Deze betekenis wordt ook nog steeds gebruikt, bijvoorbeeld in de uitdrukking ‘krijg het lazarus’, waarin iemand uit woede iemand de ziekte ‘lazarus’ toewenst. Maar hoe melaatsheid met dronkenschap te maken heeft, is niet duidelijk.
Lazarus als synoniem voor dronken
Waarschijnlijk heeft de uit de dood opgestane Lazarus uit de bijbel ervoor gezorgd dat ‘lazarus’ dronken is gaan beteken. ‘Lazarus’ is onder meer een benaming geworden voor iemand die een slechte periode door heeft gemaakt en in wiens toestand daarna weer verbetering optreedt. Zo is ‘lazarus’ vermoedelijk ook dronken gaan betekenen in het Nederlands, mensen die dronken zijn en niets meer kunnen uitrichten herstellen daarna immers ook weer. Het lijkt er dus op dat ‘Lazarus’ in de betekenis ‘dronken’ vooral afkomstig is van de Lazarus die door Jezus weer tot leven werd gewekt.
Het Lazarushuis
In de 17e eeuw had Lazarus in het Nederlands overigens al de betekenis van ‘gek’ aangenomen. Een gekkenhuis werd in die tijd een Lazarushuis genoemd, zoals bijvoorbeeld blijkt uit het toneelstuk De min in ’t Lazarushuis uit 1674, geschreven door W.G. Focquenbroch. In dit verhaal komen verschillende personages in het gekkenhuis terecht, het Lazarushuis.
