Voorstanders van abortus demonstreren op het Binnenhof

De lange geschiedenis van abortus

Abortus is een controversieel onderwerp, dat blijkt uit de protesten voor en tegen abortus en de verhitte discussies die niet alleen in Amerika, maar ook in Nederland plaatsvinden. Sinds 1984 is abortus officieel toegestaan in Nederland, maar daarvoor werd het ook al jarenlang gedoogd. Abortus heeft een lange geschiedenis, van de oudheid tot de middeleeuwen tot nu.

Abortus in de Oudheid

Al in de oudheid werden er abortussen uitgevoerd. De meeste van deze abortussen waren niet chirurgisch, er werd gebruik gemaakt van bijvoorbeeld fysieke activiteiten of bepaalde middeltjes en kruiden die uitdrijving van de vrucht op gang brachten. Bij de oude Egyptenaren konden vrouwen hun ongeboren kind laten aborteren door onder meer krokodillenvet in hun vagina te smeren. Ook in het oude China werden er al abortussen uitgevoerd. Hierbij werd gebruik gemaakt van kwik, al leidde dit in sommige gevallen ook tot de dood van de moeder.

Ook in het oude Griekenland kende men abortussen. Toen waren er echter ook al voor en tegenstanders. Aristoteles vond dat er een dunne lijn was tussen wel en niet legaal een ongeboren kind aborteren. Wel vond hij dat het geen probleem was als de foetus nog niet te oud was en nog niet bewogen had, dan hadden de ongeboren baby’s nog geen menselijke ziel. De Griekse geneesheer Hippocrates (400 v.Chr.) was juist tegen abortus. Met de zogeheten Eed van Hippocrates beloofden artsen nooit een abortus te zullen plegen. Ook in het Romeinse Rijk was abortus in sommige gevallen toegestaan, tot de komst van het christendom hier een einde aan maakte.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Abortus in de middeleeuwen

Hoewel grote christelijke denkers als Augustinus (354-430) en later Thomas van Aquino (1225-1274) de bewering van Aristoteles volgden, dat het ongeboren kind dus pas vanaf de eerste beweging een ziel had, was abortus niet toegestaan in de katholieke kerk. Ook na de reformatie bleef abortus binnen de protestantse kerk verboden. Dit betekende niet dat het niet gebeurde, er waren verschillende kruiden en middeltjes die erom bekend stonden een einde te kunnen maken aan de zwangerschap.

Borstbeeld van Aristoteles

In de islamitische wereld was abortus onder bepaalde omstandigheden toegestaan, zoals bij verkrachting, als de moeder in gevaar verkeerde of als de ongeboren baby niet ouder was dan vier maanden. In Japan en andere Aziatische culturen zijn teksten gevonden uit de middeleeuwen waarin wordt gesproken over verschillende manieren om abortus te plegen.

Abortus in de 19e en 20e eeuw

Tot de Franse Revolutie was abortus strafbaar in geheel Europa. In de 19e en 20e eeuw veranderde er veel op medisch gebied, waardoor abortus op meerdere manieren, ook chirurgisch, mogelijk werd. Ook versoepelden in vele gebieden de wetten over abortus, waardoor het aantal abortussen toenam. In Amerika werd abortus echter strenger bestraft. Dit leidde voor de arme- en middenklasse van de bevolking vaak dat vrouwen hun toevlucht namen in gevaarlijke en illegale middelen. Vanwege de zaak Roe v. Wade legaliseerde het Hooggerechtshof in 1973 abortus in de VS.

Veel verschillende ideologieën hebben, soms met succes, geprobeerd een einde te maken aan het verbod op abortus. Onder meer liberalisme, communisme en nationaalsocialisme waren hier succesvol in. Nazi-Duitsland gebruikte abortus in veel gevallen om het Germaanse ras zo puur mogelijk te houden. In China werd abortus voor de eenkindpolitiek gebruikt om de bevolkingsgroei af te remmen. De meer liberale visie op abortus is sinds het einde van de twintigste eeuw dat een vrouw het zelfbeschikkingsrecht op haar lichaam heeft en dus mag kiezen om een zwangerschap af te breken.

Geschiedenis abortus in Nederland

Abortus in Nederland

In de jaren ’60 kwam met de seksuele revolutie een maatschappelijke discussie over abortus op gang. Zo kwamen er aan het einde van de jaren ‘60 de eerste plannen voor speciale abortusklinieken in Nederland en in 1970 kwam het eerste initiatiefwetsvoorstel vanuit de PvdA om strafbaarstelling van onderbreking van zwangerschap te beperken. Dit voorstel had echter niet genoeg steun. Tijdens de tweede feministische golf kwam de actiegroep Dolle Mina naar voren, die zich inzette voor legalisering van abortus. Dit leidde in 1976 tot een nieuw initiatiefwetsvoorstel door dezelfde PvdA-kamerleden, die vervolgens in de Eerste Kamer sneuvelde. Uiteindelijk bleek driemaal scheepsrecht: in 1981 werd de Wet afbreking zwangerschap alsnog aangenomen door de Eerste Kamer en vanaf 1 november 1984 trad deze in werking. Daarmee werd abortus legaal in Nederland.

Sindsdien is de discussie rondom abortus echter nog niet afgelopen. Regelmatig laten tegenstanders van abortus zich horen. Veel tegenstanders hekelen het idee van het zelfbeschikkingsrecht rondom abortus. Volgens hen is abortus juist in strijd met het zelfbeschikkingsrecht, omdat een levensvatbaar maar nog ongeboren zich niet kan uitspreken. In november 2019 organiseerden tegenstanders van abortus de Mars voor het Leven in Utrecht, waarbij ongeveer 10.000 mensen demonstreerden tegen het recht op abortus. In 2021 werden er spotjes op radio en TV uitgezonden waarin organisaties tegen abortus lieten weten op te komen voor de stem van het ongeboren kind. Daarmee is de discussie over abortus nog altijd niet ten einde.