Herculaneum en Vesuvius: een haat-liefde verhouding

"Een gigantische en plotse dreun werd gehoord, alsof de bergen werden neergeslagen, de een op de ander. Stenen werden uitgespuwd en ze bereikten de hoogste pieken in de lucht en een immense hoeveelheid van vuur en rook ontsnapte aan de krater." Aldus de Grieks-Romeinse senator en geschiedschrijver Lucius Cassius Dio. De dreun waar hij naar verwees, duidt op de uitbarsting van de Vesuvius vulkaan in het jaar 79 na Christus. In dat jaar werd de Romeinse stad Herculaneum bedolven onder negentien meter as en lava als gevolg van deze uitbarsting. Ondanks dat de stad jarenlang verborgen bleef, zijn historici aan de hand van de schaarse geschreven bronnen en archeologisch onderzoek toch nog veel te weten gekomen over deze welvarende Romeinse stad.

Herculaneum – Stichting

Volgens de Griekse historicus en geograaf Strabo (64 v. Chr. – 23/25 n. Chr.) werd Herculaneum in de 6e eeuw v. Chr. gesticht als nederzetting van de plaatselijke Osken, de oudste bewoners van Zuid-Italië. De inwoners van de stad wisten echter wel beter. Zij vertrouwden meer op de Romein Dionysius van Halicarnassus (60 v. Chr. – 7 n. Chr.), die het volgens hen bij het rechte eind had. Halicarnassus stelde dat Hercules (Herakles) aan het hoofd van een groot leger door heel Europa trok om tirannen en andere slechte heersers te verbannen. Na de verovering van Italië stichtte hij een kleine stad op de plaats waar zijn vloot voor anker lag: Herculaneum. Ook creëerde hij de vulkaan Vesuvius, wat voor de inwoners rede genoeg was om hem te aanbidden als een ware god.

Herculaneum – Akkerbouw & fruitteelt

In 79 na Christus doet een verwoestende knal de bewoners opschrikken van hun dagelijkse bezigheden. Vanuit hun kamers en vanaf de straten in Herculaneum zien zij in de verte rookpluimen opstijgen. Het moet een beangstigend gezicht zijn geweest voor de inwoners van de kuststad, de explosie van de vulkanische berg Vesuvius. Ondanks dat Herculaneum geen betekenisvolle rol vervulde in het Romeinse Rijk, was Herculaneum wel een welvarende stad. Men profiteerde optimaal van de vruchtbare bodem aan de voet van de Vesuvius, waardoor akkerbouw en fruitteelt de belangrijkste voedsel- en inkomstenbronnen waren.

Herculaneum – groeiende rijkdom

In de laatste jaren voor de uitbarsting ondervonden vele stedelingen de gevolgen van de groeiende rijkdom aan den lijve: luxe woningen schoten als paddenstoelen uit de grond en badhuizen en taveernes werden druk bezocht. Veel welgestelde Romeinen zochten een onderkomen in de stad en er gingen zelfs geruchten dat keizer Tiberius hier een buitenverblijf zou hebben gehad. En waarom ook niet: na de Bondgenotenoorlog (90-89 v. Chr.) was de stad immers officieel onderdeel van het Romeinse Rijk geworden en hadden veel inwoners burgerrechten gekregen.

Vesuvius

Door de vruchtbare grond rondom de Vesuvius, werd de vulkaan gezien als een zegen. Maar ondanks vele gebeden en offers aan Hercules, kwam de vulkaan toch tot uitbarsting. Alle rijkdom die in de afgelopen jaren vergaard was, werd in één klap tenietgedaan. Zo snel mogelijk werd de stad geëvacueerd en de meeste mensen konden tijdig naar de kust vluchten voordat de pyroklastische stroom van lava, modder en rotsen hen bereikt had. Zij hadden ‘geluk’ dat de wind vanuit het noorden kwam, waardoor de asregens naar Pompeii werden geblazen en Herculaneum pas later werd getroffen. Vastgebonden slaven en honden waren minder gelukkig en stierven een uiterst pijnlijke dood.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Bedolven onder kokende stromen

Hoewel de meesten het er dus levend vanaf hadden gebracht, zagen de inwoners van Herculaneum tot hun afgrijzen dat de gehele stad met al zijn rijkdommen werd bedolven onder een kokende stroom modder, waarna er voor hen niets anders op zat dan een ander onderkomen te zoeken. Wat zij niet wisten was dat een groot deel van hun stad geconserveerd werd onder de modder en eeuwen later (1709) herontdekt en uitgegraven zou worden. Door de pyroklastische stroom werd de stad veel beter behouden dan Pompeii: veel houten huizen, meubels en zelfs etenswaren als broden en eierschalen bleven intact.

Herculaneum nu

Vandaag de dag is de stad Herculaneum nog steeds te bewonderen in Napels. Sinds de ontdekking in de 18e eeuw zijn veel nieuwe archeologische opgravingen gedaan. Een groot gedeelte van de stad is al blootgelegd en de Villa dei Papiri - waar een grote collectie papyrusrollen lag opgeslagen – wordt nog steeds onderzocht. Diepe groeven in de grond van de ezelskarren beladen met zuidvruchten, olijven of noten, herinneren aan de bedrijvigheid die de stad lang geleden kende.

Herculaneum Vesuvius geschiedenis

Daarnaast zijn nog steeds krabbels te herkennen die de inwoners in de eerste eeuw na Christus in de muren kerfden. Politieke boodschappen worden omringd door ordinaire uitspraken als “Wat mij betreft, Chius, laat je je aambeien nog eens wrijven, opdat ze nog langer in brand zullen blijven”. Ook liefdesverklaringen als “Mijn liefste, vaarwel, vaarwel!” werden vereeuwigd, alsof de ongelukkige hartendief wist wat er ging gebeuren.

In 2015 maakten Italiaanse wetenschappers een handschrift zichtbaar op verbrande rollen perkament. Het ging hierbij waarschijnlijk om het handschrift van de Oudgriekse filosoof Philodemus van Gadara, waarvan in de stad al eerder documenten werden ontdekt. De geschriften werpen nieuw licht op onderzoek naar de denkwereld van Griekse en Romeinse denkers. In 2021, toen het archeologische onderzoek opnieuw geopend werd, werd een verbazingwekkende nieuwe vondst gedaan toen archeologen tijdens hun onderzoek op de restanten van een skelet stuitten. Het skelet behoorde aan een slachtoffer van de vulkaanuitbarsting, een man van ongeveer 40 tot 45 jaar oud. Francesco Sirano, directeur van het archeologische park van Herculaneum, vermoedt dat de man op de vlucht was voor de dreigende aswolken. In de jaren ’80 en ’90 werden al zo’n 300 skeletten opgegraven, maar sindsdien waren er geen menselijke resten meer gevonden. De vondst brengt archeologen een stapje verder in het onderzoek naar de catastrofale uitbarsting en het leven in de Romeinse stad.