Zes grote spionage affaires

In november 2019 werd bekendgemaakt dat de Amerikaanse justitie twee ex-medewerkers van Twitter heeft aangeklaagd vanwege spionage-activiteiten voor Saudi-Arabië. De twee, een Saudiër en een Amerikaan, zouden misbruik hebben gemaakt van de toegang die ze hadden tot privégegevens van Twittergebruikers. Ze hadden het volgens de aanklacht gemunt op dissidenten en andere critici van Saudi-Arabië, van wie ze accounts hackten om privégegevens te achterhalen. Het is niet voor het eerst dat spionageactiviteiten uitlekken en leiden tot een schandaal. In het verleden ging het vaker mis, soms met grote gevolgen.

1. Watergate schandaal

Het Watergate schandaal is misschien wel een van de beste voorbeelden van een opvallende, en mislukte, spionage affaire. Dit schandaal leidde tot het aftreden van de net herkozen president, Richard Nixon. Er werd een directe link gevonden tussen de inbrekers in het hoofdkwartier van de Democratische Partij en het Committee for the Re-Election of the President. Deze inbrekers werden op heterdaad betrapt terwijl zij spionage-apparatuur installeerden in het hoofdkwartier van de Democratische Partij.

2. Israël bespioneerde Nieuw-Zeeland

In juli 2004 vond een diplomatieke rel plaats tussen Nieuw-Zeeland en Israël. Deze werd veroorzaakt door veronderstelde activiteiten van Israëlische geheim agenten in Nieuw-Zeeland. Twee Israëlische burgers deden een aanvraag voor Nieuw-Zeelandse paspoorten. In eerste instantie werd hiermee akkoord gegaan, maar later bleek dat het opgegeven adres van de twee Israëlieten niet klopte.

De Israëlieten bekenden schuld voor het proberen om illegaal het land binnen te komen en voor betrokkenheid bij georganiseerde criminaliteit. Ze ontkenden echter Mossad-agenten te zijn. Als gevolg van dit incident zette Nieuw-Zeeland contact met Israël op hoog niveau stop. In juni 2005 bood Israël zijn excuus aan Nieuw-Zeeland aan. De diplomatieke banden tussen beide landen werden hersteld.

3. Otto von Bolschwing

Een controversieel spionageverhaal is het verhaal van de Duitse Otto von Bolschwing. In 1933 werd hij lid van de SS en kwam in dienst bij de SD, de Sicherheitsdienst. In 1941 werd hij bevorderd tot Hauptsturmführer. Ook is Otto von Bolschwing adjudant van Adolf Eichmann geweest, en heeft via die connectie waarschijnlijk te maken gehad met de planning van de Endlösung. Het interessante aan de spionage carrière van Otto von Bolschwing, is dat hij nog vóór het einde van de oorlog gerekruteerd werd door de CIC, het Amerikaanse Counter Intelligence Corps. Hij speelde in deze rol informatie door aan de Amerikanen.

Na de oorlog was hij werkzaam voor de CIA en wendde zich tot zijn oude contacten om invloed uit te oefenen op de burgeroorlog in Griekenland. In 1959 werd hij Amerikaans burger. Hij zou gelogen hebben over zijn verleden door gesteld te hebben geen Nazi geweest te zijn. Pas in 1979 ontstonden er vermoedens over zijn verleden. In 1981 werd hij aangeklaagd wegens zijn verleden. Doel van de Amerikanen was om hem uit te zetten. Von Bolschwing gaf zijn Amerikaanse burgerschap op, maar werd nooit uitgezet. Hij was ernstig ziek, en overleed in 1982.

4. Venlo Incident

Het Venlo Incident vond plaats op 9 november 1939. Twee agenten van de Britse SIS (Secret Intelligence Services) werden in de omgeving van Venlo ontvoerd en gevangen genomen door de Duitse SD. In de Duitse Wehrmacht waren rond deze tijd nog altijd veel hooggeplaatste officieren die het niet eens waren met Hitler. De Britten, in 1939 nog onder leiding van premier Chamberlain, hoopten er nog altijd op om de Duitse oppositie te kunnen steunen om zo het regime van Hitler te beëindigen. Een Duitse ‘vluchteling’, Fischer, stelde belangrijke informatie te hebben. Ontmoetingen werden gepland vanaf september 1939. De Britse SIS agenten Best en Stevens werden tijdens de ontmoetingen vergezeld door de Nederlandse luitenant Dirk Klop.

Toen bij de SD bekend werd dat Fischer met succes ontmoetingen had gepland met de Britse SIS agenten, begonnen zij zich er actief mee te bemoeien. Sturmbahnführer Walter Schellenberg van de SD kwam ook naar de ontmoetingen, poserend als een Duits kapitein. Op 8 november beloofde hij de volgende dag een hooggeplaatste generaal mee te nemen naar de ontmoeting.

Het liep anders. De Britse SIS-agenten en de Nederlandse luitenant, alsmede een Nederlandse chauffeur, stonden op een parkeerplaats bij Venlo te wachten toen mannen van de Duitse SD arriveerden. Er ontstond een schietpartij, en de Nederlandse Klop raakte dodelijk gewond. De Britse SIS-agenten werden ontvoerd en meegevoerd naar Duitsland.

Dit incident werd door de Duitsers gebruikt als bewijs dat Nederland geen neutraal land was. Een Nederlandse officier vergezelde immers Britse SIS-agenten tijdens hun geheime operaties. De SIS-agenten werden door de Duitsers aangewezen als verantwoordelijk voor de aanslag die plaatsvond op Hitler in München op 8 november 1939 .

5. Spionage in West-Duitsland

In 1973 werd ontdekt dat een Oost-Duitse spion actief was binnen de West-Duitse regering. Het was een naaste medewerker van kanselier Willy Brandt. In eerste instantie werd de ontdekking stilgehouden. Brandt en de Oost-Duitse spion, Günter Guillaume, bleven samen doorwerken en gingen zelfs samen op vakantie.

Pas op 24 april 1974 werd Guillaume gearresteerd. De ontmaskering van deze spion leidde tot het aftreden van Willy Brandt op 6 mei 1974. Guillaume werd gevangen gehouden tot 1981. Toen werd hij uitgeleverd aan Oost-Duitsland, in ruil voor enkele West-Duitse spionnen die gevangen gehouden werden in het Oosten.

6. Sovjetspionne Marika Rökk

De Hongaarse acrtice Marika Rökk (1913-2004) bleek jarenlang een spionne te zijn geweest voor de Sovjet-Unie toen ze in Duitsland tijdens de Tweede Wereldoorlog (1939-1945) een bekende actrice was. De Duitse inlichtingendienst kwam hier in 1951 al achter maar hield die kennis tot 2017 geheim.

Rökk was erg populair bij Hitler en andere leden van het nazibestuur. Cultuurminister Joseph Göbbels had zelfs een affaire met haar. Na de oorlog kreeg Rökk twee jaar een speelverbod omdat ze had samengewerkt met de Duitsers. Later bleek ze jarenlang een spionne te zijn geweest in het Russische Kronanetwerk. Wat Rökk zou hebben verteld aan de regering in Moskou is niet bekend.

Meer geschiedenis nieuws lezen? Geschiedenis Magazine is hét tijdschrift voor geschiedenisliefhebbers. Laat je inspireren en profiteer van de speciale aanbieding: 1 jaar slechts € 37,50 (i.p.v. € 59,95) én 5 welkomstcadeaus! Dit artikel is een bewerking van een artikel dat eerder op IsGeschiedenis verscheen, en is aangepast om het beter te laten aansluiten op het nieuws.