Aandeelfraude in de zeventiende eeuw van Isaac le Maire

Bij de oprichting van de Verenigde Oost Indische Compagnie (VOC) in 1602 werd een primeur gemaakt door aandelen uit te geven, waarmee het bedrijf gefinancierd werd. Koopman Isaac le Maire was een van de grootste aandeelhouders in Amsterdam, maar bleek later fraude te hebben gepleegd. Hij startte daarna een eigen bedrijf op en deed als eerste aan speculatie met aandelen.

Brabantsche Compagnie

Isaac le Maire (1558-1624) was als koopman vooral actief op de Oostzee en Middellandse zee. Voor de VOC was hij bewindhebber van de Brabantsche Compagnie. Deze compagnie ging samen met andere voorcompagnieën op in VOC. Binnen de VOC werd hij een van de belangrijkste aandeelhouders omdat hij 97.000 gulden had geïnvesteerd. Daarom mocht hij onderdeel zijn van de Heren XVII, het bestuur van de VOC.

Fraude schandaal

Le Maire raakte in conflict met het bestuur na de zeereis van Wybrand van Warwijck in 1602. Deze reis was buiten de VOC om georganiseerd maar wel in naam van de VOC. Le Maire kon de kosten die hij had gemaakt op de zeilen van de vloot niet op papier verantwoorden. Waarschijnlijk had Le Maire de rekening vervalst zodat hij winst kon maken op de reis. De schout heeft hem destijds ondervraagd, maar kon de fraude niet bewijzen. De andere bewindhebbers weigerden namelijk de benodigde inlichtingen over Le Maire te geven. Uiteindelijk schikte Le Maire voor 1200 Vlaamse pond in de zaak. Hij werd wel door de VOC gedwongen af te treden als bewindhebber en hij moest een contract onder tekenen waarin hij beloofden de VOC niet te beconcurreren in de toekomst. Ook mocht hij geen handel drijven in Indië.

Concurrent VOC

Al snel negeerde Isaac le Maire de concurrentieregeling met de VOC en deed hij mee met een Franse Compagnie naar Indië om de VOC te kunnen dwarsbomen. Ook probeerde hij met Henry Hudson een nieuwe route naar Indië te vinden via de Noordoostelijke Doorvaart. Dit mislukte echter doordat de VOC Hudson afkocht. Daarna probeerde Le Maire de Franse Oost-Indische Compagnie van de grond te krijgen maar ook dit mislukte door het ontbreken van vertrouwen in de Compagnie.  Binnen de VOC leidden de intriges van Le Maire tot grote verontwaardiging. Daadwerkelijke stappen tegen hem werden echter niet genomen. De VOC en de Republiek wilden niet in conflict komen met Frankrijk vanwege de Tachtigjarige Oorlog met Spanje.

Naked short sales

In 1609 richtte Le Maire samen met anderen de Groote Compagnie op, die handelden in VOC-aandelen die niet in eigen bezit waren. Le Maire was hier directeur en bezat 4/15 van de aandelen. Het bedrijf deed als eerste in de geschiedenis aan naked short sales, een fenomeen dat in onze huidige tijd verboden is en vooral om speculatie met aandelen draait. Le Maire en zijn mannen verkochten fictieve blanco aandelen voor een bepaalde prijs met de verwachting dat de koers zou dalen. Ze kochten de beloofde aandelen vervolgens voor een lagere prijs op en maakten zo winst op de verkoop. Al snel werd deze praktijk ook door andere handelaren overgenomen.

Le Maire failliet

In 1610 werd uiteindelijk door de Staten-Generaal besloten om de handel in aandelen die niet in eigen bezit waren te verbieden. De VOC-aandelen stegen hierdoor  en meerdere bedrijven, waaronder die van Le Maire, gingen failliet. De andere aandeelhouders sleepte Le Maire voor het gerecht en hij moest afstand doen van al zijn Amsterdamse eigendommen en werd verbannen uit de stad.