Willem Usselincx en zijn mislukte WIC

Vlak na de oprichting van de VOC (1602) werd ook diens tegenhanger in het leven geroepen. De West-Indische Compagnie (WIC) dreef handel en voerde oorlog in de gebieden ten westen van Kaap de Goede Hoop. Al ruim voor de officiële oprichting publiceerde de van oorsprong Antwerpse koopman Willem Usselincx zijn ideeën voor deze onderneming. In plaats van op landbouw, religie en diplomatie hield de WIC zich echter vooral bezig met kaapvaart, handel en oorlog.

Het plan van Usselincx

De val van Antwerpen in 1585 zorgde voor een uitstroom van vluchtelingen. Velen van hen kwamen in Amsterdam terecht, waar zij met hun kennis en kapitaal de stad tot handelscentrum van de wereld maakten. Ook droegen zij in ruime mate bij aan de oprichting van de VOC en WIC. Koopman Willem Usselincx was een van hen. Hij was onder meer in Spanje, Portugal en de Azoren geweest en had de rijkdommen uit de koloniën daar kunnen aanschouwen. Zijn voorstel was om vanuit Nederland diverse gebieden op vreedzame wijze te verkrijgen. Arme Nederlanders zouden daar in de landbouw kunnen werken en predikanten moesten het evangelie verspreiden. Hoewel het moederland zou profiteren van handel in producten was het doel van zijn compagnie niet commercieel of militair.

De WIC opgericht

Vanwege het Twaalfjarig Bestand (1609-1621) nam de animo voor een West-Indische Compagnie af. Immers, er kon weer gewoon gehandeld worden met Spanje en Portugal. Daarnaast lagen de Spanjaarden dwars; zij eisten dat de Nederlanden de Spaanse positie in Amerika niet zouden verzwakken. Toen met het aflopen van de vrede de WIC alsnog werd opgericht, was dat een bedrijf waar van Usselincx allerminst tevreden mee was. Het voornaamste doel was het verstoren van de Spaanse posities in Amerika en op de Atlantische oceaan. Oorlog, kaapvaart, handel en korte-termijn-winst stonden centraal. Overigens had de compagnie gedurende haar hele bestaan te maken met financiële problemen. Er was weinig animo om te investeren in het bedrijf en de Staten Generaal moesten regelmatig bijspringen. In het bestrijden van de Spanjaarden was de WIC wel redelijk succesvol.

Kolonies onder de WIC

Toch werden er wel degelijk kolonies gesticht. Onder andere het huidige New York (Nieuw-Nederland en Nieuw-Amsterdam), Suriname en diverse eilanden in het Caribisch gebied. De grootschalige kolonisatie van Brazilië kwam nooit echt van de grond en er waren maar weinig Nederlandse kolonisten. De focus lag op de handel; niet op de landbouw. Tot slot was er bijna overal een hoge mate van religieuze tolerantie in plaats van de strenge protestantse geloofsleer die Usselincx voor ogen had gestaan. Daarom probeerde Usselincx zijn plan met Zweedse steun uit te voeren, opnieuw zonder succes.

Einde WIC

De WIC werd wegens de financiële problemen in 1674 ontbonden. Amper een jaar later werd het bedrijf (de Tweede Geoctroyeerde West-Indische compagnie) opnieuw opgericht. Deze onderneming hield zich vooral met de slavenhandel bezig. Ruim een eeuw later, in 1792, kwam er voorgoed een einde aan de WIC.

Meer weten over de West Indische Compagnie? In Geschiedenis Magazine 8 van 2018 vertelt Ruud Paesie meer over de corrupte bestuurders van de WIC.