Noormannenrijk in Nederland

In de vroege middeleeuwen waren de Vikingen de schrik van Europa. Op hun schepen ondernamen ze plundertochten langs de Europese kusten en rivieren, die hen tot de Middellandse Zee en over de Atlantische oceaan zouden voeren. Hun reizen behelsden echter meer dan alleen te roven en moorden. Deze zeevarende Noormannen probeerden namelijk ook permanente veroveringen te vestigen, onder andere in Engeland en Normandië. Zo kwam het dat grote delen van Frisia (het huidige Friesland en Holland) in de tweede helft van de negende eeuw door een Noorman werden geregeerd.

Verzwakte Karolingen

In de negende eeuw verzwakte het Karolingische Rijk na de dood van Karel de Grote steeds meer. Lodewijk de Vrome verdeelde het rijk onder zijn drie zoons, die elkaar daarop de tent uitvochten. In 843 legden ze zich uiteindelijk bij de verdeling neer. De Noormannen maakten dankbaar gebruik van de toenemende verzwakking van het centrale gezag door steeds brutalere plundertochten te ondernemen. Hierbij vielen ze ook de Nederlandse kusten aan vanaf ongeveer 810. Vanwege de perifere ligging en de interne verdeeldheid binnen het rijk, hoefden de lokale Friezen niet op veel steun van de Karolingische vorsten te rekenen. Tussen 834 en 837 plunderden de Vikingen Dorestad vier keer ongehinderd. Ook elders in Frisia hielden de Vikingen huis, waarbij ze op hun rooftochten naast buit ook geregeld Friezen tot slaven maakten en meenamen.

Rorik heerste over Dorestad

Naast de plundertochten, kreeg Frisia eveneens te maken met de langdurige aanwezigheid van Vikingen. In de jaren 840 kreeg de Deen Rorik van Lodewijk de Vrome Dorestad in leen. Hij viel echter in ongenade en moest gedwongen vluchten. Daarop ondernam Rorik in 845 grootscheepse aanvallen op Frisia, waardoor hij bijna het gehele gebied in handen kreeg. Vanuit hier zette hij diverse strooptochten op touw. Na jaren van aanvallen gaf Lotharius, een zoon van Lodewijk de Vrome, eindelijk toe. In 850 kreeg Rorik Dorestad weer terug in leen, op voorwaarde dat hij belastingen namens de koning zou innen en andere Noormannen buiten de deur hield.

Rorik Frisia Vikingen

In plaats van rustig te settelen in zijn nieuwe grondgebied, had Rorik zijn zinnen op een nieuwe prijs gezet. In 855 zeilde hij terug naar zijn geboorteland, in een poging om de Deense troon te bemachtigen. Dit mislukte en nog datzelfde jaar keerde Rorik terug naar Dorestad. In 857 vertrok hij echter alweer, ditmaal om zich vlakbij de Deense grens te vestigen, om daar piraten te bestrijden. Vijf jaar later riep zijn vorst hem terug naar Dorestad, om de verdediging van Frisia ter handen te nemen.

Beperkte aanwezigheid

Vanaf 862 voerde Rorik weer de heerschappij over Frisia, de langste periode van Vikingaanwezigheid in Nederland. Hoewel de Deense overheerser ongetwijfeld volgelingen met zich mee heeft genomen, was er van grootschalige kolonisatie geen sprake. De archeologische overblijfselen van de Vikingen in Nederland zijn dan ook relatief schaars.

Godfried overspeelde zijn hand

In 867 dwong een opstand van de Friezen Rorik om te vluchten, maar rond 870 zat hij weer stevig in het zadel. Vanaf 873 verdwijnt hij uit de bronnen. In 882 ging Dorestad over in de handen van zijn verwant Godfried. Dit maakt dat Rorik waarschijnlijk ergens tussen 873 en 882 is overleden. Godfried overspeelde zijn hand al vrij snel. Net als Rorik, beheerde hij Dorestad immers namens de Frankische keizer. Godfried was dus formeel gezien een ondergeschikte van deze vorst, die hij echter al snel tegen zich in het harnas joeg. Hij legde de Vikingen namelijk geen strobreed in de weg bij hun plundertochten op Frankisch gebied. Bovendien eiste Godfried dat de keizer extra gebieden aan hem afstond. Voor de Franken was de maat daarmee vol. In 885 nodigde de keizer Godfried uit voor onderhandelingen, bij het huidige Spijk in Gelderland. Zodra Godfried op de ontmoetingsplaats aankwam, werd hij samen met het grootste deel van zijn gevolg vermoord. Daarmee kwam er een einde aan het kortstondige bewind van de Noormannen in Frisia.

bronnen:

Thimo de Nijs en Eelco Breukers (red.) Geschiedenis van Holland Deel 1: tot 1572 (Verloren, 2002).
Luit van der Tuuk, Gjallar.nl
D.P. Blok, 'De Wikingen in Friesland', Naamkunde 10 (1978) pagina 25-47.